Cechy wychowawcy w prewencyjnym systemie wychowawczym.

W swojej pracy wychowawczej nauczyciele wspierają rodziców w realizacji ich zadań wychowawczych tak, aby umożliwić uczniom przejmowanie odpowiedzialności za własne życie i rozwój osobowy.

Podstawy systemu prewencyjnego

Istnieją dwa systemy, jakie zawsze stosowano w wychowaniu młodzieży: prewencyjny i represyjny. System represyjny polega na tym, że wychowankom ogłasza się regulamin, a potem konsekwentnie karze się tych, którzy dopuścili się wykroczeń. System ten nie zakłada przyjaznych kontaktów z wychowankiem, a wychowawca jest osobą surową. System prewencyjny polega na zapoznaniu wychowanków z przepisami i regulaminem instytucji, a potem na otoczeniu ich taką opieką, aby przestrzegali ustalonych zasad. Wychowawca w tym systemie jest przyjaznym towarzyszem, niemalże "dobrym ojcem" młodego człowieka. System ten w założeniu bierze pod uwagę godność osoby, sumienia, natury ludzkiej, kultury świata pracy i życia społecznego, czyli całego systemu wartości, które niejako stanowią niezbędne wyposażenie człowieka w jego życiu rodzinnym, obywatelskim i politycznym.

Dobroć czyni z wychowawcy osobę oddaną dobru wychowanków, przebywającą wśród nich, gotową do poświęceń i trudów związanych z jej misją. Wszystko to wymaga prawdziwego bycia do dyspozycji młodzieży, szczerej życzliwości i umiejętności dialogu. Najwymowniejszym przejawem osobowości wychowawcy w tym systemie jest miłość do ucznia-wychowanka.

Cele wychowania

Cechą charakterystyczną wychowania w systemie prewencyjnym jest ciągła obecność wychowawcy wśród młodzieży. Uprzedzający system wychowawczy polega na tym, że podopiecznych zaznajamia się z regulaminem zakładu, a następnie roztacza się nad nimi taką (stałą) opiekę, aby wychowankowie znajdowali się pod czujnym i (stałym) okiem dyrektora lub wychowawców, którzy jako "kochający ojcowie" przemawiają do nich, w każdej okoliczności służą im za przewodników, udzielają rad i upominają z dobrocią, co jest równoznaczne z postawieniem wychowanków w niemożności popełnienia wykroczeń. Istota obecności pedagogicznej w założeniach i praktyce nie sprowadza się do policyjnych sposobów "zabezpieczania", czy też do bezdusznego dyżurowania w miejscach, gdzie przebywa młodzież. W regule asystencji chodzi o obecność stałą, przyjacielską, solidarną, promocyjną, animującą i wspierającą wychowanka w jego stawaniu się "uczciwym obywatelem i prawym człowiekiem". W praktyce może ona przyjmować różne formy, w zależności od miejsca i okoliczności przebywania wychowawcy z wychowankami (internat, szkoła, świetlica, wycieczki, dom kultury, boisko, warsztaty czy obozy kolonijne) .

Wszędzie obecność, ale zawsze serdeczność, wyrozumiałość i bezpośredniość to są zasadnicze cechy obecności pedagogicznej systemu prewencyjnego.

Należy zwrócić uwagę na to, aby być pozytywnie nastawionym do wychowanka, wyszukiwać w nim dobro i czuwać nad jego rozwojem ku dojrzałości osobowej. Wychowankom okazywać dużo ciepła, wyrozumiałości i cierpliwości. Stosować silne i bezpośrednie nagrody.

Cechy wychowawcy w systemie uprzedzającym:
a) Bystrość i ostrość spostrzegania. Reagowanie na wszystko, co się dzieje wokół wychowawcy i wychowanka. Wyczulenie na relacje międzyludzkie. Wrażliwość na stan psychiczny wychowanka.
b) Silna tożsamość osobowa. Dobry wychowawca zna samego siebie, akceptuje to "jaki jest", nie boi się uczniów i trudnych sytuacji. Ten wysoki stopień samoakceptacji ułatwia bardzo kontakt z młodzieżą.
c) Świadomość własnych kompetencji. Wychowawca podejmuje się trudnego wyzwania. Wynika to z przekonania do własnego powołania do nauczania i wychowywania.
d) Faktyczne zaangażowanie. Wychowawca autentycznie angażuje się we wszystko co dotyczy młodzieży.
e) Zdolność do zawieszania swojego sądu i ryzyka. Wychowawca charakteryzuje się zrozumieniem i wyrozumiałością, ale nie zamierza od razu zmieniać uczniów, dostosowuje się do okoliczności, do młodzieży, do jej potrzeb.
f) Brak dystansu. Wychowawca nie może być strażnikiem więziennym, ale jednocześnie nie może być kolegą. Ma być przyjaznym towarzyszem, który przedstawił reguły postępowania i którego stała obecność uniemożliwia popełnienie wykroczenia. Wewnętrzne przekonanie do tego, co czynimy, pełne oddanie się osobom, którym chcemy pomagać, niezwykła zdolność do empatycznego rozumienia przeżyć innych sprawiają, że młodzież garnie się do takiego wychowawcy i ma do niego zaufanie.
g) Umiejętność dialogowania. Okazywanie szacunku wobec każdego wychowanka. Sztuka pozyskiwania przychylności wychowanka kryje się w umiejętności nawiązywaniu kontaktu i prowadzeniu rozmowy. W każdym młodym człowieku należy widzieć przyjaciela. Należy wchodzić w dialog przez uważne słuchanie i chęć zrozumienia świata przeżyć swoich rozmówców. Uważnie słuchając, prowokuje się wychowanka do wglądu w motywy swojego zachowania i rozumienia siebie: "kim jest", "gdzie się znajduje" i "kim chce być".
h) Pragnienie zmiany w zachowaniu innych. Dobry wychowawca zawsze pragnie doskonalić swoją osobowość i tego samego pragnie u wychowanków. Różnymi sposobami prowadzi młodzież do głębszych przemyśleń, które zreorganizowałyby w niej hierarchię wartości w taki sposób, że będzie ona odkrywała nowe horyzonty, nową tożsamość siebie, nowe zdolności badania własnych doświadczeń.

Wnioski i refleksje:

- skuteczność wychowawcza naszej szkoły będzie się realizować w jedności działania. Wszyscy pracownicy szkoły, a nie tylko dyżurujący nauczyciele reagują na niepożądanie zachowania takie jak: palenie papierosów na terenie szkoły, nie noszenie identyfikatorów, zbieranie papierów na korytarzu, nie oddawanie kurtek do szatni itp.
- systematyczne dyżurowanie na przerwach - sama obecność nauczyciela zapobiega niewłaściwym zachowaniom,
- punktualne rozpoczynanie zajęć, rzetelne przeprowadzanie lekcji, systematyczne ocenianie wiedzy i terminowe oddawanie sprawdzianów jest przykładem na to, że aby wymagać od innych musimy wymagać od siebie,
- uwagi dotyczące niewłaściwego zachowania kierować indywidualnie do danego ucznia a nie na forum całej klasy,

Nikt nie jest idealny, należy jednak zdawać sobie sprawę z popełnianych błędów oraz własnych niedociągnięć i starać się doskonalić.

Literatura:
"Współczesny Wychowawca w stylu księdza Bosko" - Materiały z sympozjum z okazji 100-lecia pracy Salezjanów w Polsce; Katolicki Uniwersytet Lubelski 16-17. 04. 1998 r. pod redakcją Ks. Józefa Wilka; Lublin 1998

Opracowanie: mgr Maria Bartczak

Wyświetleń: 1644