![]() |
![]() |
Katalog Celina Sęk-Jarząbek Zajęcia zintegrowane, Artykuły Kształtowanie wyobraźni plastycznej dzieci w młodszym wieku szkolnymKształtowanie wyobraźni plastycznej dzieci w młodszym wieku szkolnym.W młodszym wieku szkolnym bardzo ważną sprawą jest wszechstronne, harmonijne rozwijanie osobowości dziecka z uwzględnieniem jego wyobraźni i silnej wrażliwości emocjonalnej.Doświadczenie i wiadomości z różnych dziedzin życia dostarczają wyobraźni cennego tworzywa, pobudzając i rozwijając jej oryginalność twórczą. Należy zwrócić uwagę, iż wyobraźnia dziecka funkcjonuje w oparciu o zdobyte doświadczenie i wiadomości, które organizuje, porządkuje i przekształca z myślą o realizacji własnego projektu, o ekspresji wewnętrznego świata. Według Deweya "wyobraźnia pojawia się tam, gdzie rzeczy dawne i dobrze znajome nabierają waloru nowości w przeżywanym doświadczeniu. Kiedy tworzy się coś nowego, to, co było dotychczas dalekie i dziwne, staje się czymś najbardziej naturalnym i koniecznym"[1]. W zależności od wieku dziecka możemy się spotkać z dwoma kierunkami rozwoju wyobraźni. Pierwszy polega na przekształcaniu wyobraźni mimowolnej wraz z wiekiem w wyobraźnię dowolną kierowaną i twórczą. Drugi polega na coraz większym usamodzielnianiu się jej od czynności percepcyjnych.[2] Najwyższą formą wyobraźni jest fantazja, która jest określona jako zdolność do maksymalnego oderwania się od świata rzeczy spostrzeżonych. Biorąc pod uwagę związek wyobraźni z całym rozwojem psychicznym dziecka, oraz właściwości strukturalne samej wyobraźni, można wyodrębnić cztery etapy w jej rozwoju. Zauważono, że wyobraźnia dziecka przechodzi jakościowe zmiany: od etapu wyobraźni odtwórczej, naśladowczej - w okresie pierwszym, poprzez etap wyobraźni twórczej i spontanicznej - okres drugi, aż do etapu wyobraźni współwystępującej z elementami racjonalności. W etapie trzecim pierwiastki spontaniczności i twórczości oraz pierwiastki logiczne występują jeszcze obok siebie jakby na równych prawach, natomiast w okresie czwartym występuje już wyraźna przewaga racjonalności nad swobodą wyobraźni. Przedstawione etapy rozwoju wyobraźni przypadają na określone okresy wiekowe dzieci. Ustalone w sposób arbitralny granice wiekowe są oczywiście płynne. Pierwsze stadium obejmuje dzieci od 1-3 roku życia. W drugim stadium rozwoju wyobraźni znajdują się dzieci między 3 a 6 rokiem życia. Wyobraźnię dziecka "zaludniają" wówczas postaci z bajek, opowiadań, bohaterowie filmów. Trzeci etap rozwoju wyobraźni dziecka przypada na okres intensywnego kształcenia szkolnego. Wyobraźnia w tym stadium jest "kierowana" przez nauczyciela oraz obiektywne warunki procesu kształcenia w szkole oraz sytuacje społeczne. Wyobrażenia, działania dziecka są coraz mniej spontaniczne, gdyż są podporządkowane myśleniu. Z drugiej strony, środowisko szkolne w znacznym stopniu poszerza możliwości działania dziecka i stwarza pole ujawniania się twórczych możliwości jego wyobraźni. Czwarty etap rozwoju wyobraźni przypada na okres między 9 a 12 rokiem życia. Wyobraźnia jest teraz jeszcze bardziej kierowana przez środowisko rodzinne, szkolne i środki masowego przekazu. Wypełniają je treści dydaktyczne, postacie historyczne, bohaterowie książek. U dziecka znajdującego się w tym okresie rozwojowym widoczne są symptomy kryzysu twórczego, kryzysu wyobraźni. [3] Przedstawiony rozwój wyobraźni dziecka ułatwia rozpoznawanie rodzaju wyobraźni w danym etapie twórczości dziecka. Pobudzenie wyobraźni dziecka w dużej mierze uzależnione jest od rozbudzenia w nim uczuć i nastrojów, a więc ekspresji, wpływającej decydująco na jakość i przebieg jego wyobrażeń. Autentyczna ekspresja twórcza musi być motywowana wewnętrznie. Musi zaistnieć potrzeba wyrażania siebie, potrzeba konkretyzacji wewnętrznego świata. Jest ona uzależniona zarówno od uwarunkowań wewnętrznych dziecka, jak i od środowiska wychowawczego. Chcąc uruchomić aktywność twórczą o cechach ekspresywności należy spełnić trzy warunki: - motywacji wewnętrznej, czyli potrzeby wyrażania siebie, potrzeby konkretyzacji wewnętrznego świata oraz zainteresowania dla tych czynności; - klimatu porozumienia rozumianego jako sposobu porozumiewania się z ludźmi, wyrażanego w stylu partnerskim, demokratycznym, pozwalającym na zachowanie podmiotowości dziecka, pełną tolerancję i zrozumienie nawet przeciwnych tendencji; - potrzeby wolności wynikającej z klimatu porozumienia, wyrażonej w prawie do wyrażanie siebie, prawie do własnych sądów [4]. Wyrażaniu ekspresji plastycznej towarzyszy percepcja jako proces równoległy i integralnie z ekspresją związany. Percepcja ucznia w młodszym wieku szkolnym ma charakter mimowolny. Jest procesem mniej złożonym i dojrzałym tzn. w mniejszym stopniu opartym na świadomości i zrozumieniu zjawiska, niż percepcja dziecka starszego[5]. Zadaniem nauczyciela jest więc przygotowanie dziecka do wszechstronnej percepcji, czyli umiejętności dostrzegania, przeżywania i rozumienia otaczającej rzeczywistości jak i również dzieł sztuki realistycznej i nierealistycznej. Należy, więc: - kształcić umiejętność wnikliwej, wszechstronnej obserwacji, spostrzegawczości, pamięci wzrokowej, dokonywania samodzielnej trafnej oceny zjawisk oraz wiązania spostrzeżeń przez kontakt z rzeczywistością, - rozwijać wrażliwość na formy i barwy, sytuacje przestrzenne, światło i ruch występujące zarówno w naturze jak i w sztuce.[6] Niewątpliwie na rozwój wyobraźni uczniów oraz na kształtowanie ich preferencji estetycznych, oddziałuje praca dydaktyczna nauczyciela. Powinien on nie bać się stosowania interesujących technik plastycznych, które ułatwią dzieciom wyrażenie własnych odczuć, wrażeń i przeżyć. Pozwalają na realizację oryginalnych, nowych pomysłów, a także zachęcają uczniów do sięgania po trudniejsze tematy. Bardzo ważną umiejętnością jest także stworzenie na lekcji nastroju zabawy i ciekawości oraz odwołanie się do świata baśni i legend, które są źródłem informacji przeobrażanych przez wyobraźnię w nowe jakości, w nowe wyobrażenia. Wyobraźnia rozwija się również poprzez kontakt dziecka z reprodukcjami różnych dzieł sztuki. Prezentowane reprodukcje muszą być dostosowane do realizowanych zagadnień, możliwości dziecka z uwzględnieniem uczniów, osiągających różne wyniki w nauce. Organizując kontakt dziecka ze sztuką starajmy się, aby uczeń potrafił dostrzec w prezentowanych reprodukcjach te wartości, które występują w jego pracach plastycznych. Wyobraźnia, ekspresja i percepcja to procesy, które uzupełniają się i wymagają elementarnej korelacji. Właśnie te formy aktywności umożliwiają dzieciom pełne uczestnictwo w sztuce, a ich naturalna ciekawość, wrażliwość na barwę, kształt, rytm, otwartość na zjawiska natury stanowią podstawę aktywnego kontaktu ze sztuką. 1. I.Wojnar: Estetyka i wychowanie. 2. Z. Przetacznikowa- Gierowska, G.Makiełło - Jarża: Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. 3. J. Górniewicz; Rozwój i kształtowanie wyobraźni dziecka. 4. R.Popek: Zachowanie ekspresyjne dzieci jako naturalny przejaw aktywności twórczej. W: Aktywność twórcza dzieci i młodzieży 5. Z. Przetacznikowa- Gierowska, G.Makiełło - Jarża: Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego 6. K. Michejda - Kowalska: Czy kolor różowy może być smutny Literatura: R.Popek: Zachowanie ekspresyjne dzieci jako naturalny przejaw aktywności twórczej. W: Aktywność twórcza dzieci i młodzieży Z.Pietrasiński: Myślenie twórcze. K.Karipidis: Zagadnienia ekspresji i percepcji w wychowaniu plastycznym dziecka w młodszym wieku szkolnym.W: Plastyka w klasach początkowych. Red. Ł. Bobrowska. S.Szuman: O sztuce i wychowaniu estetycznym. A.Strzałecki; Wybrane zagadnienia psychologii twórczości. I.Wojnar: Estetyka i wychowanie. R.Gloton,C.Clero: Twórcza aktywność dziecka. J. Górniewicz; Rozwój i kształtowanie wyobraźni dziecka. Opracowanie: Celina Sęk - Jarząbek Wyświetleń: 1692
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |