Efektywność przekazu treści lektury poprzez film w klasach I - III

Kędzierzyn - Koźle, listopad 2002 r.

W programie nauczania zintegrowanego znajduje się wykaz pozycji lekturowych dla każdej z klas. Program zobowiązuje nauczyciela- wychowawcę do przeczytania określonej liczby pozycji (lub jej fragmentów) w klasie. Zaleca też czytanie lektur przez uczniów w szkole pod kierunkiem nauczyciela oraz samodzielne czytanie w domu.

Praca z lekturą w klasach początkowych jest integralnie związana z realizacją celów i zadań wynikających z założeń programowych nauczania języka polskiego. Dlatego powszechnie utrwaliło się już przekonanie, że czytanie i omawianie utworów literackich z dziećmi w młodszym wieku szkolnym wymaga stosowania, oprócz już znanych i tradycyjnych metod, również form nowych, atrakcyjniejszych, wywołujących zainteresowanie uczniów książką.

Analiza programu nauczania, studiowanie literatury tematu oraz chęć poszukiwania nowych metod w pracy z dziećmi skłoniła mnie do przeanalizowania roli filmu jako efektywnej formy przekazu treści lektury.

Do środków dydaktycznych, coraz częściej używanych w pedagogice wczesnoszkolnej należą środki audiowizualne. Niezawodnym sposobem wprowadzenia książki, nawiązującym do przeżyć i doświadczeń dzieci, jest uzyskanie ich udziału w projekcji filmowej. Pewne filmy uznane za pozycje dziecięcej klasyki, często będące też adaptacjami utworów literackich, muszą być stale obecne w repertuarze filmowych lektur szkolnych. Mowa tu przykładowo o animowanych filmach W. Disneya np. " Kopciuszek" czy "Dziecię elfów". W edukacji wczesnoszkolnej film wzbogaca zadania i formy ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, czyli pomaga realizować cele czysto polonistyczne. Książka przemawia do dziecka słowem, pobudzając jego wyobraźnię. Obraz filmowy przemawia zaś do odbiorcy za pomocą obrazu, światła, barwy, dźwięku i ruchu. Oddziałuje na dziecko poprzez swój ładunek emocjonalny i walory ekspresji, toteż służy dzięki temu, uczeniu się przez przeżywanie. Film jest dużą atrakcją dla dzieci. Wspólne obejrzenie filmu ułatwia nauczycielowi dyskusję nad nim, spowoduje, że dzieci chętniej sięgną po książkę. Godne uwagi są bajki filmowe. Morały wynikające z nich są czytelne dla małego widza, obracają się wokół prostych sytuacji moralnych, wskazują na elementarne zasady postępowania. W pedagogice wczesnoszkolnej w procesie wychowawczym, przypisuje się filmowi coraz większą rolę. Można bowiem uczyć się intensywnie, równocześnie się bawiąc.

Wykorzystanie filmu na lekcji wymaga od nauczyciela przygotowania pod względem merytorycznym, dydaktycznym i techniczno organizacyjnym. Niezbędna jest też dobra znajomość filmu, dotycząca jego treści, cech technicznych i kinematograficznych.

Film odgrywa ważną rolę w życiu dziecka. Życie dziecka i losy bohaterów filmowych wywierają wielki wpływ na psychikę dziecka, jego poglądy, postępowanie i zachowanie. Film jest bogatym źródłem informacji, wyzwala w dziecku silne przeżycia, emocje w czasie odbioru i po projekcji, dostarcza wzorców osobowych.

Treści kształcenia kulturalnego w szkole powinny być tak dobrane, aby z jednej strony wspierały kształcenie literackie, z drugiej strony zaś ukazywały artystyczną odrębność filmu. Dlatego wybrane do analizy i interpretacji filmy, raz będą pozostawać w ścisłym związku z literaturą jako adaptacją utworów literackich, innym razem będą to dzieła autonomiczne, oparte na oryginalnym scenariuszu. Wybór jednych i drugich powinien być związany z ważniejszymi kręgami tematycznymi w danej klasie, brać pod uwagę rozwój intelektualny i emocjonalny ucznia na dalszym poziomie kształcenia oraz dostępność filmów.

Przekazując dziecku wiedzę za pośrednictwem filmu odwołujemy się do jego przeżyć, dajemy mu poczucie uczestnictwa w danej historii, oddziałujemy jednocześnie na kilka analizatorów (wzrok, słuch).

Nauczyciel decydujący się na wprowadzenie filmu jako pomocy dydaktycznej i wychowawczej musi wziąć pod uwagę specyfikę odbioru filmu przez dziecko a jednocześnie uwzględnić zadania i cele wychowawcze zalecane przez program nauczania.

Powyższe przemyślenia nasuwają następujące wnioski:
- film jest ważną, skuteczną formą przekazu treści lektury;
- należy stosować tą formę przekazu w pedagogice wczesnoszkolnej;
- po projekcji filmowej należy omówić treść utworu, zwracając uwagę na wydarzenia, główną myśl utworu i główne postaci;
- nauczyciele powinni często korzystać z literatury fachowej i wskazówek metodycznych dotyczących pracy z filmem na lekcji;
- nauczyciel powinien uznać nurt wiedzy o filmie jako podstawową formę kształtowania świadomego sposobu odbioru treści utworu literackiego;
- należy dążyć do tego, aby klasy 1-3 były wyposażone w podstawowy sprzęt audiowizualny;
- nauczyciel powinien urozmaicać formy pracy z uczniem na lekcji, a tym samym rozwijać wyobraźnię uczniów, angażować emocjonalnie.

Ważny jest dobór techniki do zbadania efektywności projekcji filmu. Trafnym wydaje się wybór testu. Według B. Niemierko test osiągnięć szkolnych "jest zbiorem zadań dostosowanych do określonej treści nauczania w taki sposób, aby na podstawie wyniku testowania można było ustalić w jakim stopniu treść ta jest opanowana przez ucznia, oraz przeznaczonym do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego".

Dla zbadania efektywności przekazu treści lektury poprzez film ułożyłam test. Dotyczy on lektury pt. "Kopciuszek" znajdującej się w zestawie lektur przewidzianych programem nauczania dla klasy pierwszej szkoły podstawowej.

Test składa się z 12 pytań i zawiera polecenia podkreślenia prawidłowej odpowiedzi spośród trzech podanych. Za rozwiązanie wszystkich zadań testowych uczniowie mogą otrzymać maksymalnie 12 punktów. Odpowiednia suma punktów stanowi wynik testu, który można przeliczyć na oceny szkolne.

Propozycja skali ocen:

12- 11 punktów: ocena bardzo dobra;
10- 9 punktów: ocena dobra;
8 - 7- 6 punktów: ocena dostateczna;
5- 4 punkty: ocena mierna;
3- 0 punktów: ocena niedostateczna;

Test do badań efektywności przekazu treści utworu literackiego

Podkreśl właściwą odpowiedź

1. Jaką bajkę obejrzeliśmy?
a. Śpiąca Królewna b. Kopciuszek c. Calineczka

2. Kto nazwał sierotkę Kopciuszkiem?
a. król i królowa b. siostry z macochą c. wróżka

3. Jaką dziewczynką była bohaterka bajki?
a. pracowitą, uczynną b. leniwą, samolubną c. pracowitą, złą

4. Co sierotka robiła w domu macochy?
a. leniuchowała b. rozkazywała c. paliła w piecu, gotowała

5. Jaką nowinę ogłoszono w okolicy?
a. odbędzie się bal b. królewicz poślubia piękną pannę c. król wyrusza na wojnę

6. Jakie były siostry dla Kopciuszka?
a. pomagały sierotce b. dokuczały sierotce c. wszystko robiły, aby sierotka była szczęśliwa

7. Dzięki komu Kopciuszek mógł uczestniczyć w balu?
a. matka z siostrami zabrały sierotę b. książę przyjechał po Kopciuszka
c. chrzestna matka wyczarowała karocę i suknię

8. Jakie ostrzeżenie dała wróżka Kopciuszkowi?
a. nie mogła tańczyć z księciem b. musiała wrócić przed północą c. przed ósmą miała być w domu

9.Co wydarzyło się na balu?
a. sierotka złamała nogę b. macocha rozpoznała, że piękna nieznajoma to Kopciuszek c. książę tańczył tylko z Kopciuszkiem

10. Co zgubił Kopciuszek wychodząc z balu?
a. jedwabną apaszkę b. pantofelek c. rękawiczkę

11. Komu pasował pantofelek, który mierzyły panny z okolicy?
a. jednej z sióstr b. żadnej pannie c. Kopciuszkowi

12.Jak zakończyła się bajka o Kopciuszku?
a. książę poślubił Kopciuszka i żyli długo i szczęśliwie b. książę ożenił się z jedną z sióstr a Kopciuszek postanowił opiekować się macochą c. sierotka wyruszyła w szeroki świat

BIBLIOGRAFIA

1. Korzeniowski B.: Film dydaktyczny w nauczaniu początkowym, Warszawa 1980 r.
2. Kwiatkowska H.: Przeżycie literackie a moralne postawy uczniów, Warszawa 1981 r.
3. Niemierko B.: ABC testów osiągnięć szkolnych, Warszawa 1989 r.
4. Nurczyńska - Fidelska E.: Film w szkolnej edukacji humanistycznej, Warszawa- Łódź 1993 r.
5. Patzerowa M.: Lektura uczy, bawi, wychowuje, Warszawa 1983 r.
6. Perrott E.: Efektywne nauczanie, Warszawa 1995 r.
7. Program nauczania zintegrowanego klas 1 - 3, Warszawa 1999 r.
8. Żechowska B.: Efektywność pracy nauczyciela. Wyznaczniki, tendencje, problemy, Katowice 1982 r.

Opracowanie: mgr Lidia Stanisławska

Wyświetleń: 1562