INTEGRALNY SYSTEM NAUCZANIA POCZĄTKOWEGO

Przeprowadzone ogólnopolskie badania wykazały, że obecny system nauczania początkowego funkcjonuje wadliwie, ze szkodą dla dzieci. Stanęliśmy zatem u progu wielkiej reformy oświaty. Chcemy stworzyć "dobrą szkołę" - szkołę bezpieczną, ciepłą i przyjazną.

Dzieci, nauczyciele i rodzice mają się wzajemnie integrować. Integracja (łac. integratio) oznacza "zespolenie się, scalenie, tworzenie całości z części" (J. Tokarski red. 1985). Aby zrealizować ten postulat musimy odejść od systemu przedmiotowego do ujmowania treści w zintegrowane całości.

Idee nauczania integracyjnego nie są nowe w koncepcjach edukacyjnych. Od paru lat są powszechnie realizowane w Holandii, Anglii, Danii, Niemczech. W Polsce również pojawiły się wcześniej różne opracowania na ten temat (M. Cackowska, Ł. Muszyńska). To właśnie Ł. Muszyńska wprowadziła pojęcie integralnej jednostki tematycznej i sformułowała wiele założeń tej koncepcji:

1. Nauczyciel planuje jeden nadrzędny temat - zagadnienie, zamiast tematów poszczególnych lekcji przedmiotowych.

2. Nauczyciel dobiera wszechstronne cele wychowania i nauczania dopasowujące je do aktualnego programu nauczania, planu pracy wychowawczej szkoły oraz własnego planu pracy wychowawczej.

3. Przy opracowaniu toku realizacji jednostki tematycznej należy stosować wszechstronne formy działalności dzieci oraz zadania dla nich.

4. Nauczyciel uwzględnia następujące zasady:
a) ciągłości czasowej - nie stosuje lekcyjnych przedziałów czasowych, lecz kieruje się zmęczeniem i potrzebami dzieci, higieną pracy umysłowej, koniecznością ukończenia pewnego działu pracy,
b) urozmaicenia form zajęć - stosowanie zróżnicowanych form zajęć pod względem stopnia trudności i atrakcyjności,
c) płynności zajęć - uczeń nie powinien zauważyć przechodzenia od jednej do następnej formy zajęć.

5. Nauczyciel wdraża ucznia do wykonywania zajęć przestrzegając zasad:
a) różnorodność zajęć,
b) różnorodna organizacja dziecięca - chodzi tu o działania indywidualne, zespołowe i społeczne,
c) aktywizacja wszystkich dzieci,
d) motywacja,
e) ideowość (świadomość dzieci o wyższości racji i celów),
f) zespołowość,
g) udział wychowawcy.

Każdy szkolny dzień stanowi całość tematyczną, wspólny zaś temat łączy
poczynania nauczyciela i uczniów oraz ich formy pracy.

R. Więchowski proponuje w nauczaniu zintegrowanym, przyjęcie następujących założeń:
a) wszystkie rodzaje zajęć mają dla rozwoju dziecka takie samo znaczenie, czyli edukacja jest swoistą całością,
b) wszystkie rodzaje aktywności (matematyczna, plastyczna, polonistyczna, muzyczna, techniczna, zdrowotna) mają takie same propozycje czasowe,
c) plan nauczania powinien mieć charakter orientalny i powinien zachowywać odpowiednie proporcje czasowe,
d) należy wzbogacać językowe możliwości wyrazowe dziecka.

R. Więchowski twierdzi, że w aspekcie organizacyjnym integracja polega
na przemiennym organizowaniu różnych form aktywności dzieci. Edukacja ma stać się ośrodkiem wielostronnej aktywności dziecka.

M. Cachowska ujmuje integrację w trzech płaszczyznach: treści, celów i metod nauczania. Kładzie również nacisk na trzy podstawowe formy aktywności uczniów: intelektualną, emocjonalną i praktyczną. Ideą nadrzędną nie jest ilość przyswajanej przez dziecko wiedzy, lecz przede wszystkim jej jakość i wartość.

Nauczanie integralne M. Cachowska podzieliła na dwa cykle:
a) cykl pełnej integracji - chodzi o dążenie do zacierania granic między przedmiotami, tzw. scalony obraz świata,
b) cykl integracji wybiórczej - nauczanie skorelowane, czyli scalenie treści pokrewnych dwu lub trzech przedmiotów wokół wspólnego tematu.

W integracji celów nauczania i wychowania należy rozwijać różne formy samorządności dzieci, trzeba pozostawić im samodzielność, możliwość wyboru zadań i metod ich rozwiązania. Nauczyciel powinien być przewodnikiem, doradcą i partnerem w działaniu.

Zgodnie z tym co piszą różni autorzy na temat integracji nauczania początkowego możemy zauważyć wspólną istotę tych wszystkich koncepcji. Edukacja wczesnoszkolna powinna umożliwić dzieciom poznawanie przedmiotów i zjawisk wszechstronnie. Dzieci powinny poznawać otaczającą rzeczywistość jako związki pomiędzy przedmiotem, a otoczeniem. Muszą one nauczyć się racjonalnie działać w poznawanym świecie. Koncepcja nauczania integralnego pragnie uruchomić wszystko co możliwe w psychice dziecka.

H. Sowińska twierdzi, że nauczanie integralne to organizacja procesów edukacyjnych, która zmierza do stworzenia dziecku warunków do wszechstronnej działalności. Chodzi tu o łączenie celów, treści, form realizacyjnych, różnych dziedzin i form aktywności dzieci i nauczyciela w ramach wspólnych jednostek tematycznych.

Integracja wczesnoszkolna jest propozycją pracy z dzieckiem, która jest podmiotem i indywidualnością. Należy owo dziecko traktować jako niepowtarzalną całość i respektować w nim indywidualne różnice. Szanujemy jego indywidualność oraz potrzeby rozwojowe, zainteresowania, zdolności i doświadczenia. Respektujemy zróżnicowane tempo rozwoju.

Stwarzamy dziecku takie warunki, aby ujawnił się jego cały potencjał rozwoju w różnych obszarach aktywności. Należy dążyć do tego, by dziecko najpierw poznało i przeżyło określone sytuacje a potem o tym opowiadało, odtwarzało i tworzyło. Nauczyciel powinien zapoznać uczniów z planem zajęć oraz zachęcić ich do składania własnych propozycji i pomysłów. Pod koniec bloku tematycznego należy wspólnie omówić i ocenić realizację zamierzeń. Dziecko w takiej sytuacji czuje się współtwórcą i współrealizatorem. Rozwija się jego zainteresowania, motywuje do działalności, wdraża do samokontroli i samooceny oraz uczy odpowiedzialności.

E. Misiorna wyróżnia następujące integracje:
a) scalona - dokonuje się w samym dziecku,
b) personalna - zachodzi między dzieckiem, a nauczycielem, kieruje nią nauczyciel,
c) nauczyciel - uczeń, która zachodzi na poziomie ich wspólnych poczynań,
d) ofert edukacyjnych - to co się dzieje poza murami szkoły,
e) zespołu klasowego - działania indywidualne są wkomponowane w poczynania grupy rówieśniczej,
f) środowisk życia dziecka - wszystkie środowiska oddziałują na dziecko łącznie,
g) wszystkich podmiotów - U - N - R - szkoła jako miejsce integracji wychowania i kształcenia.

Przyjęcie i realizacja powyższych założeń to odejście od systemu przedmiotowo - lekcyjnego. Nie będziemy rozgraniczać aktywności dziecka na odrębne, sztuczne formy aktywności, wyznaczane 45-cio minutowymi przedziałami czasowymi. Dzień szkolny dziecka przestanie być zbiorem przedmiotów i lekcji. Przeobrażeniom ulegnie organizacja i aktywność ucznia.

Opracowanie: Małgorzata Jaros

Wyświetleń: 1861