Rola szkoły wiejskiej (na przykładzie szkoły podstawowej w Siemiątkowie)

Warunki życia na wsi stale się zmieniają i dlatego winny za tym nadążać wiejskie ośrodki oświatowe. Do mitów należy wiara, że tylko szkoła może mieć wpływ na przebudowę wsi. Szkoła natomiast może być współorganizatorem wielu spraw wiejskich, a nie tylko ich obserwatorem. Szkoła jest instytucją społeczną, a więc nie powinna być poza społecznością wiejską. Powinno mieć miejsce wielostronne powiązanie szkoły ze środowiskiem, w celu doboru właściwych metod pracy, dostosowanych do zmian zachodzących na wsi.

Włączenie szkoły w sprawy środowiska nasuwa potrzebę zmiany dotychczasowych metod pracy. Aktywny udział szkoły w przemianach środowiska wiejskiego wprowadza w zakresie pracy szkoły nowe elementy. Sprzyjającym czynnikiem jest fakt, że szkoła wiejska ma więcej korzystnych danych do lepszego rozpoznania swego środowiska, niż ma to miejsce w szkole miejskiej. Istnieje też problem umiejętnego łączenia teoretycznego zasobu wiedzy podstawowej na lekcjach szkolnych z warunkami egzystencji w danym środowisku, z opieraniem jej działalności praktycznej - problem wiązania nauki szkolnej z praktycznymi potrzebami wsi. Wiadomym jest, że dostosowanie niektórych zajęć z przyrody może przyczynić się do stosowania nowych upraw warzyw czy do postępu w pracach sadowniczych.

Jeśli chodzi o przemiany gospodarcze czy kulturowe, jakie zachodzą w danym środowisku, młodzież dowiaduje się o nich w sposób przypadkowy. W toku różnych zajęć szkolnych w większym stopniu niż ma to miejsce obecnie, poznawać miejscowe obiekty zabytkowe, pamiątki historyczne, spotykać się z ciekawymi ludźmi mieszkającymi w pobliżu i działającymi twórczo. Organizowanie i wykorzystywanie właściwego przepływu informacji ze szkoły do domu i na odwrót może być ważnym czynnikiem wzajemnego postępu. Obie te sprawy wzajemnie się warunkują.

Duża rola szkoły powinna polegać na propagowaniu na wsi korzystania z postępu technicznego. Elektryfikacja wsi dokonała przełomu, radio i telewizja zbliżyły wieś do świata, przyczyniając się do podnoszenia jej życia kulturalnego.

Obecnie rozprowadza się we wsiach wodociągi, gazociągi, zakłada telefony. Urządzenia te, a będzie ich coraz więcej, należy odpowiednio użytkować, konserwować, usuwać drobne usterki we własnym zakresie. Dlatego nauczanie techniki w szkole wiejskiej nabiera coraz większego znaczenia.

W każdej szkole winna być odpowiednio wyposażona pracownia techniczna, która powinna służyć młodzieży.

Mało jest na wsi różnych punktów usługowych i bardzo cenione są wśród ludzi umiejętności praktyczne. Szkoła spełniać może również dużą rolę w podtrzymywaniu na wsi zainteresowań sztuką ludową.

Młodzież wiejska stanowi bardzo cenny kapitał społeczny, który powinien być właściwie wykorzystany. Młodzież ta, wychowując się w trudniejszych warunkach niż w mieście, jest wytrwała, konsekwentna i zdolna do pokonywania wielu trudności. Stosowanie techniki może ją odciążyć od potrzeby wykonywania różnych uciążliwych prac fizycznych. Poprawa warunków życia i pracy na wsi, mogą sprawić, że pozostanie w swoim środowisku.

Przez funkcję opiekuńczo-wychowawczą szkoły rozumiemy celową i planową działalność szkoły, ukierunkowaną bezpośrednio na kształtowanie cech instrumentalnych (zasób wiedzy, umiejętności i sprawności, inteligencja) i kierunkowych (przekonania, postawy społeczno-moralne, systemu wartości) osobowości dzieci i młodzieży oraz wyrównywanie braków w ich sferze psychicznej i warunkach środowiskowych życia, a także zabezpieczenie optymalnie sprzyjających warunków życia, rozwoju i wychowania.

Funkcja ta obejmuje zamierzone i niezamierzone wyniki tej działalności. Przedmiotem działalności opiekuńczo-wychowawczej szkoły są zarówno dzieci i młodzież, jak tez dorośli (nauczyciele, wychowawcy, rodzice) oraz wszelkiego rodzaju instytucje i placówki środowiskowe.

Na obecnym etapie rozwoju szkoły pożądane są następujące kierunki działalności opiekuńczo-wychowawczej:
 zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych dziecka i jego rodziny (pomoc materialna),
 zapewnienie dziecku bezpieczeństwa osobistego,
 działalność związana z ochroną zdrowia,
 wyrównywanie braków w rozwoju fizycznym dziecka,
 wyrównywanie braków w rozwoju psychiczno-społecznym dziecka,
 zapewnienie realizacji przez dzieci i młodzież obowiązku szkolnego, udzielanie pomocy rodzinie w rozwiązywaniu trudności wychowawczych i podnoszenie poziomu jej kultury pedagogicznej.
 roztaczanie opieki nad dzieckiem podczas nieobecności rodziców
w domu,
 stymulowanie i organizowanie aktywności poznawczej dzieci
i młodzieży oraz aktywności rekreacyjno-kreatywnej,
 inspirowanie aktywności społecznie użytecznej,
 stymulowanie i ukierunkowywanie aktywności społeczności lokalnej na zadania opiekuńczo-wychowawcze,
 koordynowanie działalności opiekuńczo-wychowawczej rozwijanej
w środowisku zamieszkania

Najbardziej znaczące dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży
są następujące kierunki i formy działalności opiekuńczo-wychowawczej szkoły wiejskiej:
a) pomoc socjalna dla uczniów i ich rodzin,
b) działalność dydaktyczno-wyrównawcza,
c) działalność korekcyjno-kompensacyjna,
d) działalność wspomagająca rozwój dzieci i młodzieży.

Jeśli chodzi o pomoc socjalną dla dzieci ze szkoły w Siemiątkowie, to jest ona organizowana głównie uczniom z rodzin żyjących w trudnych warunkach materialnych.

Jedną z jej form jest bezpłatne dożywianie uczniów z rodzin najuboższych. Szkoła nie posiada stołówki, dlatego organizacją dożywiania zajmują się wychowawcy i woźne. Wychowawcy klas I - III w czasie długiej przerwy przygotowują dzieciom gorącą herbatę i rozdają bułki. Dzieci z rodzin ubogich korzystają z zup przygotowywanych przez stołówkę przedszkola. Na 225 uczniów naszej szkoły dożywianych jest 63. Inną formą pomocy socjalnej jest pomoc szkoły w otrzymywaniu przez niektóre rodziny zapomogi pieniężnej z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Szkoła przesyła wykaz rodzin, którym należałoby przyznać okresową pomoc materialną ze względu na trudne warunki.

Jeśli chodzi o działalność wyrównawczą, to zaznacza się ona wyraźnie w działalności szkoły. Opieką w zespołach wyrównawczych objęto kilkunastu uczniów, głównie z klas I - III. Ważną kwestią jest dojazd dzieci do szkół. Do Szkoły Podstawowej w Siemiątkowie dowożonych jest 126 uczniów. 9 uczniów dowożonych jest od 3-4km, 117 powyżej 4 km. Tylko 99 uczniów do szkoły dochodzi pieszo bądź dojeżdża rowerami.

Szkoła Podstawowa w Siemiątkowie prowadzi również działalność wspomagającą rozwój dzieci oraz opiekuje się uczniami w czasie pozalekcyjnym. Uczniowie dojeżdżający codziennie przebywają na terenie szkoły po zakończeniu lekcji i znajdują się pod opieką nauczyciela prowadzącego świetlicę. Zajęcia świetlicowe są zróżnicowane i uczniowie chętni w nich uczestniczą. Grają w tenisa, w gry planszowe, czytają książki, a także odrabiają lekcje przy pomocy nauczyciela.

Szczególna rola w działalności wspomagającej rozwój dzieci i młodzieży przypada organizacjom uczniowskim. W miarę zwiększania się wpływu tych organizacji, nabierają one rangi i znaczenia w procesie wychowawczym.

W szkole działają organizacje: Samorząd Szkolny, PCK. Organizacje te mają pewne osiągnięcia. Samorząd Szkolny zajmuje się przygotowywaniem imprez i uroczystości szkolnych z okazji świąt i rocznic (np. spotkania przy opłatku, Dzień Kobiet, Dzień Matki, rocznica niepodległości itp.). Organizuje też dyskoteki szkolne i konkursy, np. Miss Szkoły. Szkolne Koło PCK organizuje spotkania z lekarzem, pielęgniarką oraz udostępnia oglądanie filmów promujących zdrowie. Dla klas młodszych organizuje np. zwiedzanie ośrodka zdrowia w celu zapoznania dzieci z pracą "białego personelu." Do Samorządu Szkolnego należą wszyscy uczniowie szkoły.

Aktywna postawa pedagoga w stosunku do środowiska, w którym działa, nie jest możliwa bez rozeznania całokształtu zjawisk i czynników społecznych tego środowiska. Dopiero w oparciu o wszechstronną wiedzę
o nim pedagog może świadomie i celowo modyfikować środowisko, zgodnie z zasadami wychowawczymi szkoły.

Szkoła Podstawowa w Siemiątkowie w swojej wieloletniej działalności stwarzała i stwarza sytuacje, które kształtują zacieśnienie więzi społecznej z rodzicami i uczniami..

Jedną z form realizacji kontaktów szkoły ze środowiskiem
są zebrania klasowe i ogólne zebrania rodziców tzw. wywiadówki. Środowisko nauczycielskie chętnie uczestniczy w różnego rodzaju pracach, których efekty służą dzieciom. Szkoła musi jednak wykazywać w tych sprawach odpowiednią inicjatywę, czuwać nad właściwą organizacją zbiorowego wysiłku tak, aby podejmowane poczynania były najbardziej celowe i doprowadzały do pełnej realizacji zamierzonego celu. W ostatnich latach problem czasu wolnego dzieci i młodzieży staje się coraz bardziej aktualny. Jest przedmiotem zainteresowań wielu pedagogów i psychologów, a także władz oświatowych.

Skrócenie nauki szkolnej do pięciu dni w tygodniu spowodowało wysunięcie przez niektórych twierdzenia, że ideałem, który zaczyna dominować w szkolnej rzeczywistości, staje się systematyczne zmniejszanie czasu na zajęcia obowiązkowe. Są też tacy, którzy sądzą, iż atrakcyjne dla dzieci koła zainteresowań naukowych, sprzężone z olimpiadami i konkursami przedmiotowymi, bywają często formą ukrytych korepetycji, odrabiania zaległości programowych, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszania czasu wolnego dzieci i młodzieży. Występują też uwagi odnośnie działalności chórów, zespołów instrumentalnych, wokalnych, tanecznych, zajęć w kółkach zainteresowań, że właśnie one traktowane są jako forma przygotowania różnych imprez szkolnych.

Z chwilą podjęcia obowiązku szkolnego przez dziecko organizacja jego czasu wolnego zaczyna być w znacznej mierze uzależniona od propozycji szkoły. Z drugiej zaś strony wpływ rodziny na rozwój dziecka w młodszym wieku szkolnym jest bardzo duży, toteż zakres czasu wolnego tego dziecka i sposób jego spędzania w znacznym stopniu jest uzależniony od zainteresowań rodziców tym problemem, a także od tego, jakie prezentują w tym zakresie poglądy.

Ogólnie można stwierdzić, że dziecko w młodszym wieku szkolnym jest jeszcze mało samodzielne, więc zakres jego czasu wolnego, a zwłaszcza sposób jego spędzania, jest w dużej mierze uzależniony od tego, na co mu pozwolą rodzice i co mu zaproponuje szkoła oraz czy i jakie posiada możliwości udziału w imprezach organizowanych przez różne instytucje wychowania pozaszkolnego.

W ankiecie skierowanej do uczniów stawiałam również pytania dotyczące spędzania przez dzieci czasu wolnego od zajęć. Na pytanie: "Czy w czasie wolnym od zajęć bawisz się z kolegami?", na 28 badanych - 10 odpowiedziało, że często, 17, że czasami, a 1, że nie bawi się wcale.

Wszystkie dzieci objęte badaniem pomagają swoim rodzicom w czasie wolnym od zajęć szkolnych. Największa grupa dzieci, bo 42%, pomaga tylko w domu. Są to zapewne dziewczęta, pomagające matkom w sprzątaniu i opiece nad młodszym rodzeństwem.

Pomaganie rodzicom pochłania dzieciom większość wolnego czasu,
a więc na wypoczynek, bądź realizację własnych zainteresowań, pozostaje im go niewiele.

Dzieci wiejskie w czasie wolnym, naprawdę tylko dla nich przeznaczonym, chętnie oglądają telewizję, czytają książki i słuchają muzyki.

Niepokojące jest to, że mało dzieci ogląda programy edukacyjne i sztuki teatralne. Programy te są bowiem przydatne i pożyteczne w nauce szkolnej.

Szkoła również w sposób planowy zagospodarowuje uczniom czas wolny w ciągu roku. Każdego roku we wrześniu grupa nauczycieli opracowuje "Plan wycieczek, imprez i uroczystości", według którego w ciągu roku odbywają się dyskoteki, spotkania z rodzicami, zabawy karnawałowe, wycieczki, spotkania z ciekawymi ludźmi itp.

Przez cały rok uczniowie dojeżdżający mogą korzystać ze świetlicy szkolnej, w której zajęcia trwają do godz. 15:00.

Należy jednak stwierdzić, że szkoła organizuje wolny czas dla uczniów w niewielkim stopniu. Większość wolnego czasu organizuje dzieciom rodzina.

Dzieci wiejskie spędzają wolny czas zależnie od pory roku i napięcia prac polowych. Wiosną ogromna większość dzieci, przeważnie chłopcy, pomagają swoim ojcom w pracach polowych. Podobnie jest w okresie żniw i wykopków ziemiopłodów, z tą różnicą, że w pracach tych pomagają również dziewczęta. Jeżeli w rodzinie jest młodsze rodzeństwo, to w okresie spiętrzonych prac polowych pozostaje ono pod opieką dzieci starszych. Zdarzają się przypadki, że dzieci starsze są przez rodziców zatrzymywane w domu i nie przychodzą do szkoły, ponieważ opiekują się młodszym rodzeństwem lub pomagają w gospodarstwie. Najczęściej zdarza się to wiosną i jesienią.

Kiedy kończy się okres prac polowych, dzieci wiejskie najczęściej można spotkać na boisku szkolnym. Grają w piłkę nożną, w koszykówkę, siatkówkę i piłkę ręczną.

Są jednak i takie dzieci, które spędzają cały dzień poza domem, błąkając się bez celu po okolicznych wioskach, a rodzice nie interesują się nimi. Wracają do domu późnym wieczorem i wtedy dopiero niedbale odrabiają lekcje. Efektem tego jest przemęczenie i narastające zaległości w nauce.

W okresie zimy większość czasu wolnego dzieci wiejskie spędzają w domu przed telewizorem lub odwiedzając się wzajemnie. Dużo czasu spędzają na łyżwach i na sankach, jeżeli sprzyja temu aura.

Ogólnie można stwierdzić, że szkoła i rodzina wpływają w określonym stopniu na sposób spędzania wolnego czasu przez dzieci wiejskie. Nie wykorzystują jednak wszystkich możliwości i często ich udział w organizowaniu czasu wolnego dziecka ma charakter przypadkowy, co nie stwarza dzieciom możliwości spędzania tego czasu w różnych formach i nie zaspokaja ich potrzeb.

LITERATURA:

J. Szczepański: Socjologia. Rozwój problematyki i metod, Warszawa 1961,
H. Radlińska: Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego, Warszawa 1935,
J. Kraśniewski: Czas wolny ucznia, [w] "Głos Nauczycielski" nr 17, 1985,
Z. Dąbrowski: Czas wolny dzieci i młodzieży, Warszawa 1966,
A. Kamiński: Czas wolny i jego problematyka społeczno - wychowawcza, Warszawa 1965,
J. Węgrzynowicz: Zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne, Warszawa 1971,
M. Burtowa: Problemy oświaty na wsi nr 6, 1986,

Opracowanie: Bogumiła Lemanowicz

Wyświetleń: 3094