Jak uczyć się najefektywniej - nowe tendencje w teorii kształcenia

Psychologowie określają zwykle uczenie się jako proces, w wyniku którego jednostka zdobywa i utrwala doświadczenia mające wpływ na jej zachowanie. Uczenie się jest procesem poznawczym, a zdobyta wiedza o świecie jest wynikiem poznania, które dokonuje się najczęściej w warunkach szkolnych. Zdobywanie wiedzy przez uczenie się angażuje takie procesy, jak: spostrzeżenia, pamięć, myślenie.

Do najbardziej powszechnych form uczenia się należą: uczenie się pamięciowe, przez próby i błędy, sensoryczne, przez rozwiązywanie problemów oraz przez zrozumienie.

Proces nauki uznawany jest za najważniejszy w życiu człowieka. Rozpoczyna się w dzieciństwie - jak większość ważnych spraw. I na każdym etapie edukacji stanowi on żywotny element rozwoju. Wymogi nauki sprawiają nie tylko dzieciom, ale również wielu dorosłym trudności. Najlepszą metodą przyswojenia sobie jakiejkolwiek wiedzy -niezależnie od tego, czy w grę wchodzi poziom szkoły podstawowej, czy też wyższej - jest praktyczne zastosowanie materiału.

Trzy stopnie zapamiętywania to nauka, powtarzanie i utrwalanie. Istotną rolę odgrywają też jednak inne ważne czynniki. Pierwsze miejsce wśród nich zajmuje odpowiednia motywacja. Trzeba rozumieć, dlaczego nauka w szkole jest taka ważna, jaki będzie miała wpływ na przyszłość.
Warto uczyć się danego przedmiotu wspólnie z kolegą szczególnie uzdolnionym w danej dziedzinie, gdyż w ten sposób osiągnie się szybszy postęp.

Uczeń podczas nauki winien skoncentrować całą swoją energię i uwagę na samej pracy. Należy pomóc dzieciom zrozumieć dogłębnie daną dziedzinę wiedzy. Częste powtarzanie prowadzi w konsekwencji do "przyuczenia". Podczas powtarzania należy stosować "techniki interwałów". Powtarzając od razu cały materiał, marnujemy tylko cenne godziny. Jeśli chodzi o zapamiętanie materiału na dość krótki czas, korzystniejsza od metody "cząstkowej" jest metoda "całościowa". Nie powinno się uczyć bezpośrednio jednego po drugim przedmiotów pokrewnych. Na przykład ćwiczenia z języka francuskiego i angielskiego najlepiej oddzielać od siebie jakimś przedmiotem przyrodniczym. Recytowanie- mówienie z pamięci- poznawanego materiału stanowi najbardziej racjonalną metodę pracy. W ten sposób utrwalamy wiadomości najskuteczniej. Należy więc wzajemnie się przepytywać.

Zdolność zapamiętywania występuje u ludzi w różnym natężeniu. Ulepszone metody pracy i nauki prowadzą jednak u wszystkich bez wyjątku do odpowiedniego usprawnienia pamięci. Stosując odpowiednie techniki i powtarzając wyuczony materiał, można być pewnym sukcesu.
Każdą pracę umysłową można znacznie ułatwić dzięki odpowiednim zapiskom. Przejrzyste i logiczne notatki stanowią skuteczną podporę pamięci. Ich zadanie polega na usprawnieniu pracy umysłowej.

Aby dobrze się uczyć i skutecznie utrwalać poznany materiał w pamięci, należy poświęcić na osiągnięcie tego celu całą posiadaną energię. Stan zmęczenia nie pochodzi od mózgu: jest konsekwencją wzajemnego ścierania się dwóch jednocześnie wykonywanych czynności. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów, nawet największy wysiłek nie wywołuje zmęczenia mózgu. Autentyczne zmęczenie może być wywołane na przykład nieprawidłową postawą ciała. Aby temu zapobiec, należy zwracać baczną uwagę na przyjazne dla człowieka warunki pracy. Nauka w pozycje niemal lub dosłownie leżącej nie sprzyja zapamiętywaniu, nie prowadzi więc do sukcesów w nauce. Podczas nauki należy siedzieć na wygodnym krześle o kształcie wymuszającym naturalną prostą postawę ciała. Prawidłowa pozycja ciała działa korzystnie na zdolność koncentracji uwagi i zapał do nauki, a jednocześnie nie dopuszcza do niepotrzebnego zmęczenia.

Podczas nauki ważne jest prawidłowe nadawanie znaczenia. Im bardziej uczeń zagłębia się w sens i znaczenie materiału, tym łatwiej utrwali go w pamięci- i tym dłużej będzie mógł czerpać z tego korzyści. Proces uczenia się na pamięć można znacznie przyśpieszyć, poświęcając więcej uwagi kontekstowi znaczeniowemu wyrazów. Należy poznać zasadę i działanie asocjacji myśli, znaną jako skojarzenie myślowe. Jedną z najbardziej niezawodnych podpór pamięciowych, o działaniu ściśle powiązanym z zasadą kojarzenia myśli, jest technika "punktów zaczepienia". Jej podstawa to -aż trudno uwierzyć- nie więcej niż 10 słów. Zastosowanie tej techniki pozwala zapamiętać jedynie prosty materiał. Do opanowania danych bardziej obszernych i skomplikowanych metoda ta byłaby nieodpowiednia, mogłaby też- podobnie jak inne metody skojarzeniowe- wywołać jedynie dezorientację.

Inna prosta metoda zapamiętania danych polega na powiązaniu ich z innymi, znanymi już dobrze faktami. Metodę tę stosuje się z dużym powodzeniem na wielu uniwersytetach europejskich i amerykańskich. Opiera się na niej również plan - studium generale - cykl wykładów o charakterze ogólnokształcącym. Historia, literatura, geografia, socjologia i inne dziedziny wiedzy łączone są w jeden system, tak, że jeden przedmiot kojarzy się w pamięci słuchaczy natychmiast z innymi.
Powiązanie nowych danych z posiadaną już wiedzą sprawdziło się już jako skuteczna metoda mnemotechniczna w różnych dziedzinach, na przykład w przypadku adresów, numerów telefonicznych lub katalogowych itd.

Inna sprawdzona już metoda mnemotechniczna polega na tchnięciu życia w sprawy lub rzeczy, które mamy zapamiętać, tak, aby nadać im pewien dramatyzm.

U podłoża metody dramatyzacji lub "ożywienia" leży ta sama zasada psychologii, co w przypadku owej listy punktów zaczepienia, pomocnych przy zapamiętywaniu określonych pojęć lub tematów referatu. Częściowo zabawne, częściowo niezwykłe sceny, jakie pojawiają się przed nami, są wystarczająco sugestywne i frapujące, aby odegrać rolę podpory pamięciowej.

Każdy sposób, dzięki któremu zdołamy ożywić jakiś fakt lub okoliczność, to następny krok na drodze ku pamięci doskonałej. Owe sztuczki mnemotechniczne stanowią nieocenione środki mobilizujące do jeszcze większych osiągnięć cudowne dzieło natury, jakim jest mózg.

PAMIĘTAJ:
- Wszystko musi mieć znaczenie.
- Im wyrazistsze znaczenie, tym doskonalsza pamięć.
- Stwarzaj i wykorzystuj punkty zaczepienia.
- Nadawaj punktom zaczepienia głębszy sens.
- Stosuj wszelkie dostępne sztuczki mnemotechniczne.
- Nadawanie sensu oraz punkty zaczepienia to dwa ważne warunki osiągnięcia pamięci doskonałej.

Niezależnie od tego, że każdy sukces jest już sam w sobie nagrodą, należy stosować zasadę świadomego nagradzania w celu zwiększania sukcesu. Zdolność zapamiętywania polepsza się dzięki nagrodzie.

Jeannette Vos opracowała listę zagadnień dla nauczycieli i instruktorów przyśpieszonego uczenia:

1. WŁAŚCIWA ATMOSFERA:
* Odpowiednie urządzenie sali.
* Dobry nastrój nauczyciela i ucznia.
* Afirmowanie, skupianie, ukierunkowanie uwagi.
* Ustalenie oczekiwanych rezultatów i celu: "Co z tego mi się przyda?"
* Wizualizacja celów.
* Traktowanie błędów jako informacji zwrotnej.
* Przygotowanie plansz peryferyjnych.

2. WŁASCIWY SPOSÓB PREZENTACJI:
* Stworzenie ogólnego obrazu danej dziedziny, również dzięki rozmaitym wycieczkom.
* Doskonalenie wykładu do różnych stylów uczenia się i wszystkich rodzajów inteligencji.
* Rysowanie, tworzenie Map Skojarzeń, wizualizacja.
* Aktywne i bierne koncerty muzyczne.

3. PRZEMYŚL TO:
* Twórcze myślenie.
* Myślenie krytyczne - rozumowanie, analizowanie, refleksja.
* Twórcze rozwiązywanie problemów.
* Zaawansowane techniki zapamiętywania pomagające przechować informacje w pamięci długotrwałej.
* Myślenie o myśleniu.

4. AKTYWIZACJA DOSTĘPU DO PRZECHOWYWANIA W PAMIĘCI INFORMACJ:
* Używaj ich i ćwicz.
* Stosuj gry i skecze, prowadź dyskusje i zabawy z uwzględnieniem wszystkich stylów uczenia się i rodzajów inteligencji.

5. STOSUJ NOWO ZBOBYTĄ WIEDZĘ:
* Stosuj ją poza szkołą.
* Wykonuj to, czego się nauczyłeś.
* Zamień uczniów w nauczycieli.
* Połącz nowe wiadomości z tym, co już wiesz.

6. POWTARZAJ, OCENIAJ, ŚWIĘTUJ:
* Zdaję sobie sprawę z tego, co wiem.
* Ocena własna, rówieśników, instruktora.
* Ciągłe powtarzanie.

Z badań prowadzonych na całym świecie oraz doświadczeń w szkołach, uczelniach i firmach wynika, że wszystkie dobre programy edukacyjne i szkoleniowe opierają się na sześciu głównych zasadach. Człowiek w dowolnym wieku, który pragnie przez całe życie wzbogacać swoją wiedzę, będzie uczył się szybciej i łatwiej, jeżeli rozumny nauczyciel zadba o jednoczesne spełnienie wszystkich sześciu warunków. Ponadto nauczyciel ten nie ma być wyłącznie wykładowcą, lecz osobą, która potrafi zaangażować uczniów i odpowiednio zharmonizować następujące czynniki:
1. Właściwy stan ducha i umysłu.
2. Sposób prezentacji tematu, który angażuje wszystkie zmysły i jest jednocześnie odprężający, zabawny, zróżnicowany, stymulujący i utrzymany w szybkim tempie.
3. Twórcze i krytyczne myślenie, które pomoże w "wewnętrznym przetwarzaniu" informacji.
4.Aktywizowanie dostępu do zapamiętanego materiału za pomocą gier, skeczy i zabaw oraz praktycznego działania.
5. Praktyczne zastosowania i powiązania zdobytej wiedzy.
6. Regularne sesje powtórkowe i oceniające, a przy okazji świętowanie osiągnięć w nauce.

Aby nauczyć się czegoś szybko i efektywnie, trzeba to zobaczyć, usłyszeć i poczuć. Ponieważ umysł nie może skupiać się na wszystkim, mało interesujące, nudne i emocjonalne monotonne lekcje po prostu nie zostaną zapamiętane.

Wg Bobbi De Porter "Najcenniejsze w uczeniu się jest pozytywne nastawienie."

Kluczem do powodzenia w nauce i karierze zawodowej jest poznanie własnego stylu nauki i pracy.

Wg Petera Kline "Dzieci najlepiej uczą się wówczas, gdy pomoże im się samodzielnie odkrywać podstawowe zasady.

Sedno efektywnej nauki:
* Twórz program tak, by wszyscy mogli odnieść sukces.
* Ucz się od osób, które mają osiągnięcia w danej dziedzinie.
* Skup się na sześciu podstawowych czynnikach:
- bezpieczeństwie fizycznym,
- bezpieczeństwie emocjonalnym,
- własnej tożsamości,
- poczuciu przynależności,
- kompetencji,
- misji.

Dobrze rozwinięty umysł, pasja do nauki i umiejętność praktycznego wykorzystania wiedzy to nowe klucze do przyszłości.

Literatura:
"Pamięć doskonała w 10 dni" Joyce Brothers Edward P. F. Eagan
"Rewolucja w uczeniu" Gordon Dryden Jeannette Vos

Opracowanie: Romana Nawrocka

Wyświetleń: 2924