Akcja promocji zdrowia - hasło: "Pamiętaj! Nikotyna uzależnia"

PROBLEM: Młodzi ludzie, chcąc znaleźć swoje miejsce w środowisku społecznym, które ich otacza, sięgają po papierosy, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji takiego postępowania. "Inni mogą, to dlaczego nie ja?"

CELE:
Wiadomości - uczeń zna:
- Skład nikotyny i jej działanie
- Zagrożenia dla zdrowia wynikające z palenia papierosów
- Negatywne znaczenie "biernego palenia"

UMIEJĘTNOŚCI:
Uczeń potrafi:
- Obronić się przed "biernym paleniem"
- Świadomie podejmować decyzje o niepaleniu
- Wskazywać zagrożenia dla zdrowia wynikające z palenia papierosów

PRZEBIEG AKCJI

1. Prowadzący pyta młodzież jakie znają nałogi (zakładając, że pojęcie nałogu jest powszechnie znane) i wypisuje je na tablicy:
ALKOHOLIZM
NARKOMANIA
PALENIE PAPIEROSÓW
LEKOMANIA
Następnie podkreśla wyraźnie temat: palenie papierosów, informując tym samym, że jest to temat akcji.
2. Wykładowca zadaje kolejne pytanie: "Czy wiecie jakie i jak niekorzystne dla zdrowia substancje zawiera ten wbrew pozorom niegroźny dym papierosowy?"
Następnie prowadzący uzupełnia wiedzę młodzieży na temat składu papierosów i działania substancji w nich zawartych.

FAKT I

Mówi, że:
Nikotyna jest substancją, która wpływa na psychikę i zmienia nastrój. Może "nabuzować" albo uspokoić, w zależności od tego, ile weźmiemy dymków i jak głęboko się zaciągniemy. Nikotyna może zwiększyć naszą koncentrację, zdolność uczenia się i rozwiązywania problemów, ale wydaje się też służyć innym celom. Wielu palaczy uważa, że papierosy zmniejszają depresję, stres, strach i gniew, przez co możemy sprawiać wrażenie, że "mamy wszystko pod kontrolą". Możemy zapalić i uciec do naszego małego świata. Rytuał palenia daje poczucie bezpieczeństwa i komfortu w nieobliczalnym świecie. Nic więc dziwnego, że nikotyna uzależnia!
Podczas palenia papierosów następuje podniesienie poziomu glukozy we krwi, co wywołuje chwilowe dobre samopoczucie. Zaraz potem następuje gwałtowne obniżenie poziomu glukozy, które odreagowuje się sięgając po kolejnego papierosa - działając w ten sposób nikotyna prowadzi palacza do uzależnienia.

Oprócz nikotyny w papierosie znajduje się także tlenek węgla, inaczej zwany "czadem", który, tak jak nikotyna, jest związkiem bardzo niebezpiecznym dla zdrowia i życia człowieka, gdyż tworzy nieodwracalne połączenie z hemoglobiną, która transportuje tlen. Połączenie tlenku węgla z hemoglobiną powoduje, że mniejsza ilość tlenu jest rozprowadzana po organizmie. Następstwem tego są m.in. bóle i zawroty głowy. W papierosach występują także substancje smoliste, które są główną przyczyną nowotworów, oraz kwasy sprzyjające powstawaniu przewlekłego nieżytu oskrzeli oraz efektu porażenia układu oddechowego.

3. Prowadzący podchodzi do kilku osób pytając: "Czy wiecie co grozi palaczowi?"
Wszystkie odpowiedzi zostają zapisane na tablicy (jedna pod drugą). W kolumnie obok prowadzący uzupełnia je innymi, nie wymienionymi przez uczestników, chorobami. Pokazuje też planszę pod tytułem "Co grozi palaczowi" (załącznik 1).

FAKT II

- palenie tytoniu jest główną przyczyną udaru mózgu, trzeciego pod względem częstości powodu zgonów
- uszkodzenia zębów i dziąseł, tzw. zęby palacza
- nowotwory krtani
- rak płuc
- rozedma płuc i chroniczny nieżyt oskrzeli (bronchit) - są to choroby nazywane chroniczną chorobą płuc i są piątą główną przyczyną przedwczesnych zgonów
- choroby serca - palacze mają podwyższony poziom tzw. "złego" cholesterolu, przyspieszony puls i podwyższone ciśnienie; czynniki te wpływają na rozwój choroby wieńcowej, choroby obwodowego układu krwionośnego i układu krwionośnego zaopatrującego mózg; jedyną dobrą wieścią jest to, że w ciągu jednego roku do dwóch lat po rzuceniu palenia ryzyko śmierci na atak serca spada i osiąga taką samą wartość jak u osoby, która nigdy nie paliła
- liczne problemy w obszarze układu pokarmowego (biegunki, wrzody jelit i żołądka, nowotwory żołądka i dwunastnicy)
- nowotwory nerek, pęcherza moczowego i infekcje dróg moczowych
- mniejsza potencja seksualna i płodność; kobiety palące częściej rodzą wcześniaki, urodzone przez nie noworodki częściej umierają przed lub po porodzie z powodu syndromu tytoniowego, częściej u nich występują poronienia, wcześniej występuje menopauza oraz zwiększone ryzyko raka macicy
- nowotwory trzustki
- częste infekcje górnych dróg oddechowych; obniżenie odporności organizmu, zwiększenie podatności na gruźlicę
- zgaga
- katarakta
- twarz nikotynowa; palenie zmniejsza elastyczność skóry - pogłębiają się zmarszczki
- powonienie - zmysł węchu palacza jest dwukrotnie mniej czuły niż osoby niepalącej
- układ nerwowy - problemy w skupieniu uwagi, zwiększona męczliwość, nadpobudliwość nerwowa
Nikotyna obniża skuteczność działania wielu lekarstw. Przykładem mogą być leki na chorobę wrzodową, przeciwnadciśnieniowe i przeciwbólowe.

Jeśli to Wam nie wystarcza, oto kolejne szkody, jakie palenie wyrządza naszemu zdrowiu:

Palenie papierosów jest przyczyną większej liczby zgonów niż powodowanych przez wszystkie inne narkotyki. Jak bardzo zatem szkodzi palenie? Około 48 milionów Amerykanów pali, spośród nich 45% umrze z powodu chorób spowodowanych paleniem.

4. Nikotyna a tycie
Wykładowca przeprowadza sondę na temat: "Czy palenie papierosów wpływa na wagę?"
Odpowiedź: "Tak", "nie", "nie wiem". Ilość każdej z nich zostaje podliczona i zapisana na tablicy.
Prowadzący uzupełnia wiedzę uczestników na ten temat.

FAKT III

Wydaje się, że palenie papierosów wpływa na wagę. Wielu nikotynistów wierzy, że palenie pomaga im zachować szczupłą sylwetkę. Boją się rzucić, gdyż boją się utyć. Niektórzy z nich wracają do nałogu, aby kontrolować swoja wagę. Inni zaś - zwłaszcza kobiety - nawet nie próbują rzucić palenia, gdyż bardzo boja się utyć. Chociaż wielu palaczy po rzuceniu palenia tyje, nie jest to zjawisko nieuchronne. Ci z nich, u których występuje tego typu tendencja, tyją średnio o 2,5-5 kg. Ale związane jest to z tym, że po rzuceniu palenia zazwyczaj zwiększa się ilość spożywanego cukru. A cukier, jak wiadomo, jest bardzo kaloryczny i stąd bierze się ten niekontrolowany przyrost ciężaru ciała.
Zazwyczaj palacze ważą mniej niż osoby niepalące. Jednak dystrybucja tkanki tłuszczowej w ich ciele sprzyja powstawaniu choroby wieńcowej. A zatem, z medycznego punktu widzenia, nie ma uzasadnienia dla trwania w aktywnym nałogu, dlatego że rzucając go, przybierzemy na wadze.

5. Zapewne wszyscy znamy osoby palące papierosy. Czasami są to rodzice, rodzeństwo czy przyjaciele. Jednak większość z nich nie przyznaje się (lub nie chce się przyznać), że jest uzależnionym od tej piekielnie niebezpiecznej substancji, jaką jest nikotyna.
A więc po czym można poznać nałogowego palacza? Oto niektóre oznaki szkód odniesionych na zdrowiu fizycznym:
- częsty kaszel
- płytki, świszczący oddech
- częste przeziębienia
- bóle zatok
- kłopoty żołądkowe
- zmarszczki na skórze
- obwisłe ciało - spowodowane brakiem wysiłku fizycznego
- nieświeży oddech
- pożółkłe palce i zęby
Po prostu osoba uzależniona od nikotyny naprawdę nie jest ładna ani zdrowa!

6. Jeżeli chcecie pomóc komuś takiemu, oto przedstawiam Wam kilka zwrotów, które pozwolą choć trochę odciągnąć nałogowca od zapalenia papierosa. Reszta niestety zależy tylko od niego samego.

UZALEŻNIONY	TY
"Jestem taki zestresowany. Muszę zapalić, żeby się odprężyć."	"Pamiętaj tylko, że nikotyna przyspiesza tętno, zwiększa ciśnienie i podwyższa poziom adrenaliny!"
"Jeden nie zaszkodzi"	"Jeden i już zaszkodził!"
"Przecież nie mogę rzucić od razu i na zawsze!"	"Możesz nie palić tylko w tej chwili Potrzeba minie za 5-10 minut. Możesz poczekać!"
"Jak rzucę to utyję!"	"Nie utyjesz, jak będziesz się racjonalnie odżywiał"
"Po co mam rzucać teraz? Przecież przedtem mi się nie udało. Później zapewne znów wrócę do palenia."	"Jest tylko teraz! Wczoraj już nie ma. A jutro dopiero nadejdzie."

FAKT IV

Korzyści z życia bez dymu pojawiają się niemal natychmiast. Ciało zaczyna powracać do zdrowia już 12 godzin po zaprzestaniu palenia:
- w ciągu 8 godzin spadnie poziom tlenku węgla we krwi
- polepszy się funkcjonowanie układu oddechowego
- szybko poprawi się smak i węch
- polepszy się stan higieny ustnej (i nasz... oddech)
- już w 20 minut po ostatnim papierosie ustąpią ostre skutki podwyższonego ciśnienia krwi, obniży się tętno i temperatura ciała

Niepalenie daje również długotrwałe korzyści:
- spada ryzyko przedwczesnej śmierci (w ciągu 10-15 lat) po rzuceniu palenia wraca ono do wartości porównywalnej dla osób, które nigdy nie paliły
- po 2-7 latach ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej jest takie samo jak u osoby, która nigdy nie paliła
- ryzyko zachorowania na raka płuc po 10-15 latach od rzucenia palenia będzie takie samo jak u osoby, która nigdy nie paliła
- po 10 latach spada ryzyko wystąpienia raka przełyku
- po 5 latach spada ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej i pęcherza moczowego
- poprawi się funkcja płuc, o ile nasze palenie już nie stało się przyczyną ich trwałego uszkodzenia
- wrzody żołądka łatwiej się goją u byłych palaczy niż u osób palących
- jeżeli kobieta w ciąży rzuci palenie około 4 miesiąca ciąży, nie wystąpi ryzyko poronienia ani urodzenia dziecka z niedowagą

7. "Bierne palenie" - co to takiego?
Prowadzący opowiada krótka historyjkę pewnej matki: "Coś najsmutniejszego dla mnie. Przez wiele lat paliłam w obecności moich dzieci i innych bliskich mi osób. Zmuszałam je do stawania się biernymi palaczami. Uzależnienie jest chorobą zaprzeczenia, a moje zaprzeczenie sprawiało, że zatruwałam powietrze. Z wyjątkiem ostatnich lat aktywnego nałogu, gdy nie paliłam już w towarzystwie osób niepalących, wyrządziłam z pewnością wiele szkody płucom osób, które znalazły się w mojej obecności."
Wykładowca pyta młodzież jak to wygląda w przypadku ich otoczenia.

FAKT V

Co się dzieje, gdy wdychamy powietrze skażone dymem tytoniowym:
- W 1986 roku opublikowano 60 badań naukowych, w których stwierdzono, że bierne palenie powoduje raka u osób, które same nie palą.
- W 1992 roku wykazano, że bierne palenie corocznie zabija tysiące osób niepalących i przyprawia o poważne choroby dzieci i członków rodzin palaczy.
- Lekarze radzą, by kobiety w ciąży nie przebywały w pomieszczeniach, w których pali się tytoń, gdyż stanowi to zagrożenie dla płodu. Dowody mówią wyraźnie: dym - nasz czy cudzy - jest groźny dla zdrowia naszego i osób z naszego otoczenia.

Krótka informację na temat "biernego palenia" kończy pytanie prowadzącego: "Co możecie zrobić, aby nie być biernymi palaczami?" Odpowiedzi uczniów zostają zanotowane na tablicy. Następnie wykładowca prosi młodzież, by zapamiętać sobie je i przestrzegać, lub proponuje krótką dyskusję na ten temat.

8. A jeżeli zdarzy się tak, że ktoś chce Cię namówić do wypalenia papierosa? Czy wiesz jak zareagować i co powiedzieć?

Tak zwanych prowokatorów denerwuje to, że nie jesteśmy tacy jak oni, usiłują zmusić nas do zmiany. Mogą przy tym odgrywać rolę kaznodziei wywołującego u nas poczucie winy lub po prostu są nieznośnymi typami.

QUIZ

Wykładowca proponuje przeprowadzenie mini testu na temat: Czy wiesz co znaczy być nałogowym palaczem, czy znasz podstawowe pojęcia dotyczące tego tematu?

Po przeczytaniu zdań zaznacz które są prawdziwe (P) a które fałszywe (F):
1) Najbardziej szkodliwym składnikiem dymu papierosowego jest nikotyna.
2) Zachorowania na raka typowe dla palaczy fajek i cygar są przyczyną mniejszej liczby zgonów niż zachorowania na raka płuc.
3) Palenie jest drugą co do wielkości przyczyną chorób i zgonów, których można uniknąć.
4) Tytoń jest narkotykiem.
5) Wypalenie tylko 1 papierosa nie wpływa na organizm.
6) Co roku w Polsce z powodu palenia umiera przeciętnie 3 razy więcej osób niż ginie w wypadkach drogowych.
7) Papieros relaksuje.
8) Ok. 25% ludności Polski to palacze.
9) Rzucenie palenia powoduje tycie.
10) Osoby palące od dawna nie są w stanie rzucić palenia.
11) Ryzyko utraty zdrowia jest mniejsze jeśli palimy papierosy o niskiej zawartości smoły i nikotyny.
12) Palenie jest główną przyczyną chronicznego bronchitu i rozedmy płuc.
13) Nałogowym palaczem staje się dopiero po kilku latach palenia.
14) Dym papierosowy szkodzi także osobom niepalącym.
15) Nikotyna oddziałuje nie tylko na organizm ciężarnej kobiety, ale także na jej dziecko.

PODSUMOWANIE: Analiza odpowiedzi uczniów - podanie właściwych odpowiedzi.

FAKT VI

ROZWIĄZANIE:
1) F - obecnie uważa się, że jest nim tlenek węgla, który wpływa na tętnice i serce.
2) P - rak warg i jamy ustnej jest łatwiejszy do wykrycia, substancje szkodliwe są szybciej usuwane jamy ustnej.
3) F - jest to główna przyczyna chorób i zgonów, których można uniknąć.
4) P
5) F - powoduje ono wzrost tętna i ciśnienia, zwęża tętnice.
6) P
7) F - nikotyna pobudza centralny układ nerwowy.
8) F - pali ok. 53% mężczyzn i 22% kobiet.
9) F - chyba że nałóg palenia zastąpimy innym.
10) F
11) F - nadal istnieje ryzyko choroby serca powodowane przez tlenek węgla.
12) P
13) F
14) P
15) P

9. Wykładowca proponuje także zrobienie licznych plakatów zachęcających do zdrowszego trybu życia.

Opracowanie: mgr Joanna Lipa

Wyświetleń: 11025