![]() |
![]() |
Katalog Ewa Kwidzińska Zajęcia zintegrowane, Artykuły Zabawy i gry ruchowe, ich rola i znaczenieZabawy, gry ruchowe - ich rola i znaczeniePodejmując problem wychowania fizycznego nie sposób pominąć zagadnienia zabawy. Zabawa w swych różnych rodzajach jest ważną formą aktywności dzieci. W pedagogice wyodrębniono trzy podstawowe formy działania człowieka: zabawa, nauka i praca. Zabawa jest dla dziecka podstawą, dominującą formą aktywności ruchowej.Zygmunt Gilewicz - znany polski teorytyk wychowania fizycznego, mianem zabawy określił "wszelkie rodzaje aktywności zwierząt i ludzi, w których nie potrafimy dopatrzyć się motywu, jakim może być zaspokojenie życiowych potrzeb, konieczność samoobsługi, wytwarzanie i gromadzenie dóbr, potrzeba walki lub obrony, wypełnianie obowiązków, zewnętrzne naciski itp." Jest ona przeciwstawieniem pracy, gdyż celem jest przede wszystkim rozrywka. Można ją przerwać w każdej chwili. Johan Huizinga uważa, iż "zabawa jest czynnością swobodną, którą odczuwa się jako nie tak pomyślana i pozostawiająca poza zwykłym życiem, a która mimo to może całkowicie zaabsorbować grającego" Jest to zajęcie dokonywane w pewnych ustalonych granicach czasu i przestrzeni, według dobrowolnie przyjętych, lecz obowiązujących reguł. Zabawa jest celem samym w sobie, nie łączy się z nią żaden interes materialny, towarzyszy jej uczucie napięcia, radości i świadomości odmienności od zwyczajnego życia. Zabawa daje radość odtwarzania i przekształcania rzeczywistości. W psychologii istnieją różne klasyfikacje zabaw, oparte na różnych kryteriach podziały. Jedni klasyfikują zabawy według zdolności i funkcji psychicznych, inni ze względu na rodzaj towarzyszących im czynności, jeszcze inni uwzględniają wpływ czynników społecznych i kulturowych na zabawę. Bliższe są nam jednak podziały według kryteriów formalnych. Wyróżniamy więc następujące rodzaje zabaw: 1. Ze względu na ilość uczestników - indywidualne - zbiorowe 2. Ze względu na stopień samodzielności - samodzielna - kierowana 3. Ze względu na miejsce przeprowadzania - teren - w pomieszczeniach (pokoje, świetlica) 4. Ze względu na występujące w nich cechy charakterystyczne - manipulacyjne - konstrukcyjne - tematyczne - dydaktyczne - ruchowe Bardzo ważną rzeczą, w prawidłowym kierowaniu rozwojem dzieci, jest odpowiedni dobór gier i zabaw. Kierujemy się pewnymi kryteriami. Należą do nich: - wytyczne programu - rozwój dzieci i ich możliwości - zainteresowania uczniów - możliwości lokalne i terenowe - posiadany sprzęt i urządzenia - liczba uczestników - warunki klimatyczne i atmosferyczne - potrzeby wychowawcze - aktualne tematy Zabawa często staje się środkiem organizacji pracy szkolnej dziecka. Nauka wymaga od dzieci dużego wysiłku, dlatego nadanie jej charakteru zabawy pozawala dzieciom na łatwiejsze przezwyciężenie trudności. Bywa, że dzieci nie przestają bawić się indywidualnie, włączają elementy zabawy w proces odrabiania zadań domowych. Autor wielu prac P. A. Rudik, traktujących także o roli zabaw w życiu dziecka uważa, iż "zabawa jest szkołą życia oraz przysposobienia młodego pokolenia do uczestnictwa w społecznym działaniu pracy." Dużą rolę w zabawie odgrywa wyobraźnia, dzięki której dziecko w zabawie odtwarza przeżycia i doświadczenia oraz tworzy nowe treści łączące różne rodzaje wyobrażenia, w sposób swobodny i odpowiadający potrzebom kontynuowanej zabawy. W dążeniu po pozytywnego wyniku zabawy wzmaga się intensywność myślenia: tworzą się wyobrażenia i przypominają wiadomości potrzebne do znalezienia trafnego rozwiązania. Ważny jest też fakt, że wszystkim stronom myślenia towarzyszą uczucia. Znakomity pedagog Makarenko uważa, iż "dobra zabawa podobna jest do dobrej pracy, zła zabawa - do złej pracy. Bowiem każdej dobrej zabawie towarzyszy wysiłek w pracy i wysiłek myśli." Sądzę, że warunkiem prawidłowego wykorzystania wartości tkwiących w zabawach, ich właściwego wpływu na rozwój dzieci, jest uświadomienie sobie przez osobę, która zabawę wybiera i kieruje nią celu, który chce osiągnąć i tego jakie wartości dana zabawa zawiera. Według K. Wożnik "zabawy ruchowe są formą działalności, najbardziej odpowiadającą potrzebom dziecka i wynikającą z właściwości rozwoju. Wielka ich różnorodność, wszechstronność oddziaływania oraz łatwość organizowania wysuwa je na pierwszy plan pracy z dziećmi." Gry i zabawy oparte są na utylitarnych formach ruchu, takich jak: chód, bieg, skok itp., przyczyniają się do podnoszenia ogólnej sprawności fizycznej i rozwoju psychomotorycznego dziecka. Liczne grono autorów różnych specjalności zajmuje się zabawą. A. Kalinowski i M. Żakowska sądzą, iż "gry i zabawy są podstawową formą działania na lekcjach kultury fizycznej. Odpowiadają one bardzo właściwościom psychicznego rozwoju dziecka w tym okresie. Stanowią pomost pomiędzy dotychczasową formą działania, jaką była wyłącznie zabawa, a wdrażaniem do obowiązków szkolnych. Dzieci uczestnicząc w nich mają poczucie, że bawią się a jednocześnie już podporządkowują się regułom gry." Zabawy odpowiadają naturalnej rozwojowej tendencji dziecka do wyżycia się ruchowego, doskonale rekompensują siedzenie w ławce, stwarzają możliwości wyzwolenia się indywidualnych cech dziecka. Zabawa dostarcza również prócz żywego ruchu, pobudzającego działanie serca i płuc, także sposobności do hartowania organizmu przez przebywanie na powietrzu w różnych temperaturach w okresie całego roku. Zabawy i gry mają charakter dyscyplinujący, rozwijają szybkość orientacji i podstawowe cechy motoryczne oraz elementy współzawodnictwa. Niezmiernie cennym walorem wyżej wymienionych teorii, jest to że podejmują problem zabawy, podnoszą walory tej formy ludzkiej działalności, podkreślają i uwypuklają jej rolę i znaczenie w życiu dziecka. Gra ruchowa charakteryzuje się: - bardziej złożonym zadaniem ruchowym - pole gry jest ściśle wytyczone i ograniczone - w grze występują współzawodniczące ze sobą w walce o zwycięstwo zespoły o określonej liczbie zawodników - są ścisłe przepisy, których przekroczenie jest karane, a grę prowadzi wybrany sędzia - walka toczy się na nas - zdobycie określonej przepisami przewagi punktowej Obserwując zabawy i gry ruchowe dzieci od najmłodszych lat, wyróżnić można wiele ich odmian, które wpływają na rozwój dziecka. Są to zabawy manipulacyjne, naśladowcze - twórcze, konstrukcyjne, dydaktyczne oraz zabawy ruchowe. Zabawy ruchowe dzielimy na: 1. Zabawy i gry orientacyjno-porządkowe Celem jest ich wyćwiczenie umiejętności skupiania uwagi podczas zabaw, czynności ruchu i opanowanie określonych umiejętności. Dają prowadzącemu możliwości da manipulowania grupą, uczenia zasad wymijania podczas zmian miejsc, zajmowania stanowisk w określonym punkcie. Umożliwiają w opanowaniu mówionych znaków i sygnałów (porozumiewanie się bez słów, przyswajanie zasad poruszania się po drogach, przejściach przez jezdnię) . Ruch może być szybki lub wolny, nieoczekiwany, zaskakujący, wymagający skupienia uwagi. Zabawy te sprzyjają kształtowaniu szybkiej i celnej reakcji, spostrzegawczości i orientacji, kojarzenia określonych form ruchu i świadomej dyscypliny. Sprzyjają przez to lepszemu opanowaniu grupy oraz wprowadzeniu w jej zachowanie ładu i porządku. Wprowadzają dzieci w świat realny ucząc reguł, prawideł i norm zachowania się. W kształtowaniu sprawności udział ich jest niewielki. Kształtują szybką reakcję na sygnał, na nieoczekiwane bodźce. Ten rodzaj zabawy jest często przygotowaniem do wszelkich innych zabaw organizowanych w czasie zajęć kultury fizycznej, gdyż pozwala odpowiednio ustawić grupę, podzielić dzieci na zespoły, wyuczyć najprostszych form zbiórek i ustawień: - w rzędzie - w dwurzędzie z chwytem rąk (parami) - w kole - w gromadzie - w rozsypce 2. Zabawy i gry z elementami równowagi Celem ich jest kształtowanie poczucia równowagi, ćwiczeń w stanie równoważnym lub w chodzeniu po zwężonej, po podwyższonej powierzchni z wykorzystaniem odpowiednich, dodatkowych czynności: w zależności od wieku wprowadza się określone utrudnienia. 3. Zabawy i gry ze śpiewem Wpływają korzystnie na umuzykalnianie, poczucie rytmu i koordynacje ruchu. Kształtują estetykę ruchu, piękno, harmonię, poprawne ułożenie ciała. Ruch stosowany w toku tych zabaw nie stanowi podstawowych wartości. Głównie chodzi tu o harmonię ruchu z rytmem oraz dostosowaniu się do treści zabawy. Sprzyjają wyróżnieniu indywidualnych inwencji twórczych, dobremu nastrojowi i odprężeniu. 4. Gry i zabawy na czworakach Wpływają na prawidłowe kształtowanie się skrzywień kręgosłupa, wzmacniają aparat kostno-stawowy, wiązadłowy oraz kształtują cechy motoryczne - zwłaszcza siłę. Tym zabawom towarzyszy dobry nastrój, psychiczne odprężenie. 5. Gry i zabawy bieżne Jeden z bardziej wszechstronnych środków pobudzenia nastroju. Wywołują korzystne zmiany nie tylko w aparacie ruchowym, ale też w układzie krążenia i oddychania, przemianie materii, podnoszenia wydajności fizycznej ustroju. Stanowią pożądaną formę czynnego wypoczynku uczniów, wypełniają przerwy międzylekcyjne. Sprzyjają nie tylko określaniem indywidualnych cech, możliwości ucznia, lecz także zmierzeniu własnych sił z siłami rówieśników i psychicznemu odprężeniu. Kształtują cech motoryki: szybkość, wytrzymałość, zręczność, zwinność. Mogą być stosowane w różnych okresach życia. Sprzyjają kształtowaniu się cech charakteru. 6. Gry i zabawy rzutne, chwytne z celowaniem, toczeniem Wpływają na wszystkie grupy ruchowe. Wymagają siły i umiejętności celnego rzucania. Doskonalą i kształtują koordynację wzrokowo-ruchową, skupienia uwagi i koncepcję. 7. Gry i zabawy skoczne Rozwijają motorykę. Sprzyjają kształtowaniu koordynacji nerwowo-ruchowej, zwłaszcza wtedy gdy wykonywanie skoku łączy się z biegiem czy rozbieganiem umożliwiającym większą efektywność skoku. Wzmacniają stawy kończyn dolnych, zachowanie odpowiedniej postawy w locie. Umożliwiają też opanowanie szeregu umiejętności, które mogą być bardzo przydatne w życiu. 8. Gry i zabawy kopne Doprowadzają do doskonałości umiejętności podbijania, prowadzenia piłki nogą. Przygotowują do gry w piłkę nożną w połączeniu z elementami biegu. Sprzyjają kształtowaniu cech motoryki. Kształtują umiejętności współpracy, współdziałania, świadomej dyscypliny. Doskonalą i rozwijają szybką reakcję oraz koncentrację uwagi. 9. Gry i zabawy z elementami wspinania się Wpływają na ogólny rozwój. Mają ogromne znaczenie w rozwoju mięśni całego ciała, szczególnie pasa barkowego, ramion, tułowia. Uczą naturalnego pokonywania przeszkód, poprawnego i bezpiecznego chwytu. 10. Gry i zabawy na śniegu i lodzie Wymagają starannego kierowania ich przebiegiem. Należy zwrócić uwagę na odpowiedni ubiór dzieci. O doborze tych gier i zabaw decyduje rodzaj pokrywy śnieżnej. 11. Gry i zabawy w wodzie Polegają na brodzeniu, chodzeniu, wbieganiu do wody, zanurzaniu się, wskakiwaniu. Wpływają na ogólne samopoczucie, odprężenie, dobry nastrój. Należy zawrzeć umowę z dziećmi, zwrócić uwagę na ich bezpieczeństwo. Zabawy i gry ruchowe oddziaływują na psychiczną i umysłową stronę osobowości bawiącego się. Sprzyjają nerwowemu odprężeniu i czynnemu wypoczynkowi. Towarzyszy im zwykle duże zaangażowanie uczniów i przeżywanie dużych emocji, co zbliża je do sportu. Dzięki dużym walorom wychowawczo-zdrowotnym zabaw, należy je szeroko popularyzować, właściwie organizować. Powinny one stać się ważnym środkiem wychowania dzieci i młodzieży. Wynika więc z tego, że prawidłowe wychowanie fizyczne dzieci w młodszym wieku szkolnym, uprawianie przez nich zabaw ruchowych pod opieką szkoły i rodziny jest niezbędne dla ich harmonijnego, psychicznego i fizycznego rozwoju. LITERATURA Gilewicz Zygmunt, Teoria wychowania fizycznego, Sport i Turystyka, Warszawa 1964r. Gniewkowski W., Wlaźnik K., Wychowanie fizyczne, Warszawa WSiP. Kalinowski Z., Żukowska, Metody wychowania fizycznego w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa 1975r. Trześniowski R., Gry i zabawy ruchowe, Sport i Turystyka, Warszawa, 1989r. Trześniowski R., Gniewkowski, Zabawy w życiu i rozwoju dziecka, WP, Warszawa 1956r. Wroczyński R., Powszechne dzieje wychowania fizycznego i sportu, Z-D Ossolińskich. Żebrowska, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1977r. Opracowanie: Ewa Kwidzińska Wyświetleń: 8841
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |