Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu - referat

Plan referatu:
1. Definicje pojęć trudności w uczeniu się, specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.
2. Symptomy dysleksji dysgrafii i dysortografii.
3. Przyczyny specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
4. Formy pomocy dzieciom dyslektycznym.

1. Definicje pojęć: trudności w uczeniu się, specyficzne trudności w uczeniu się, specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.

Trudności w uczeniu się to stan psychiczny człowieka, w którym odbija się określona sytuacja zatrzymująca go w realizacji dążeń, czyli jest to przeszkoda pojawiająca się w momencie urzeczywistnienia działań zamierzonych lub wykonywanych. Dzieci obciążone blokadą niemożności pokonania przeszkód, rezygnują z prób pokonania przeszkody. Z lęku przed pokonaniem przeszkód wynikają fobie, nerwice szkolne lub i niepowodzenia szkolne. (Bandura, 1963)

Specyficzne trudności w uczeniu się oznaczają funkcjonowania w określonej dziedzinie, na tle ogólnego poziomu sprawności, który może być wysoki, przeciętny lub niski. Odnosi się to do dzieci z prawidłową inteligencją, które w momencie neurorozwojowych zaburzeń cierpią na nierównomierność w różnych dziedzinach sprawności. "Specyficzne" sugeruje wyraźnie szczególny rodzaj ze względu na charakterystyczny zespół objawów moment ujawnia się.

Cechy charakterystyczne dla specyficznych trudności w uczeniu się: nadruchliwość, chwiejność emocjonalna- impulsywność, zaburzenia systemu percepcyjno- motorycznego, niedoboru ogólnej kondycji, zakłócenia procesów pamięci, uwagi myślenia, mowy, specjalne trudności w czytaniu (dysleksja), w pisaniu (dysgrafia, dysortografia), w operacjach na liczbach (dysklkulia). (J.F. Williams)

Cechy te mają tendencję do łączenia się w różne jednostki kliniczne lub modele mikro zaburzeń.

Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i za granicą wykazują, ż 10-15% badanej populacji dzieci z niższych klas społecznych szkół podstawowych (klasy I-IV) ma, jak stwierdza M. Bogdanowicz, specyficzne trudności w nauce czytania i pisania uwarunkowane fragmentarycznymi zaburzeniami funkcji percepcyjno-motorycznych. (M. Bogdanowicz 1984, s. 19)

Określenie " specyficzne" w odniesieniu do trudności w czytaniu i pisaniu stosowane jest dla podkreślenia charakteru trudności o ograniczonym, wąskim zakresie. Występują one u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, co odróżnia je od uogólnionych trudności w nauce u dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym. (M Bogdanowicz 1994, s. 23)

Dla określenia trudności w kształtowaniu umiejętności czytania i pisania przyjęło się używać trzech pojęć: dysleksja, dysortografia i dysgrafia. Powszechnie uznawana jest definicja dysklekcji przyjęta w 1968 roku przez Światową Federację Neurologów. "Specyficzna rozwojowa dyslekcja, to zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce czytania pomimo stosowanie obowiązujących metod nauczania, normalnej inteligęcji i sprzyjających warunków społeczno- kulturowych. Jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie. M Bogdanowicz definiuje powyższe pojęcia w sposób następujący: "Dysleksja to trudność w opanowaniu umiejętności czytania; dysortografia to trudność w opanowaniu poprawnej pisowni (chodzi tu o wszelkiego rodzaju odstępstwa od prawidłowego zapisu, nie tylko błędy ortograficzne); dysgrafia oznacza niski poziom grafczny pisma, a więc tzw. Brzydkie pismo, niekaligraficzne pismo". (M. Bogdanowicz 1994, s. 26). Często zdarza się, że wszystkie trzy etapy zaburzeń występują jednocześnie. Według H. Spionek dzieci z rożnymi zaburzeniami stanowią 70-90% uczniów z niepowodzeniami szkolnymi (H. Spionek, 1965). Wymagają one specjalistycznej opieki, intensywnych, częstych i niekiedy długo trwałych ćwiczeń prowadzonych przez terapeutów. Potrzebują także odrębnych metod nauczania, głównie w zakresie opanowania techniki czytania i pisania, tolerancji i pełnej aprobaty ze strony szkoły, rodziny i całego środowiska.

2. Symptomy dyslekcji, dysgrafii, dysortografii.

U dzieci w różnym wieku pojawiają się lub nasilają nieco inne objawy zaburzeń rozwoju psychoruchowego i związane z nimi przejawy trudności w czytaniu i pisaniu. J. Augur w materiałach Brytyjskiego Towarzystwa Dysleksji przytacza następujące symptomy zależne od wieku dziecka (można je zaobserwować na początku nauki szkolnej):
1) czytanie "niepewne", "wymęczone", szczególnie, gdy dziecko czyta głośno;
2) częste błędy w czytaniu: pomijanie wyrazów lub ich dodawanie, zniekształcenie wyrazów i odczytywanie innych, (wskutek błędnego domyślania się na podstawie pierwszej sylaby lub kontekstu);
3) pomijanie linii lub odczytywanie jej ponownie;
4) często gubienie miejsca, w którym dziecko czyta;
5) niepewność w czytaniu szczególnie krótkich wyrazów wyglądających podobnie np. od-do
6) trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntetyzowanie sylab w wyrazy we właściwym porządku (sylaby często są gubione);
7) pomijanie interpunkcji;
8) przestawienie liter w wyrazie, co zmienia jego sens (tworzenie anagramów);
9) trudności w wyszukiwaniu najistotniejszej myśli w danym fragmencie tekstu;
10) niewłaściwe łączenie liter;
11) trudności w przyswojeniu tabliczki mnożenia.

Specyficzne błędy w pisaniu:
1) słaby poziom pracy pisemnej w porównaniu z odpowiedziami ustnymi;
2) praca pisemna na niskim poziomie graficznym i estetycznym: liczenie, przekreślenia, kilkakrotne próby zapisania wyrazu, prace" bałaganiarskie"
3) utrzymywanie się trudności z różnicowaniem liter b-p, p-g, n-u, m-w;
4) niewłaściwy dobór liter do głosek podobnych fonetycznie w wyniku ich niewłaściwego różnicowania (np. spółgłosek t-b, b-p, m-n);
5) mylenie nazwy litery i głoski (np. l-el, m-em, k- ka);
6) niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter, dziecko częściej używa dużych liter zamiast małych, ponieważ czuje się pewnie w ich różnicowaniu;
7) trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka-półka);
8) dodawanie; pomijanie lub niewłaściwe umiejscawianie liter lub wyrazów;
9) zapisywanie wyrazu na różne sposoby (np. szyja, szja, szyia);
10) mylenie liter
11) złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni, niemożności zachowania marginesu
12) tworzenie wątku podczas zapisywania opowiadania;
13) Brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji.
(M. Bogdanowicz 1994, s.61)

Symptom dysortografii, to popełnianie błędów ortograficznych, specyficznych błędów w pisowni wyrazów przy opanowaniu zasad pisowni i motywacji do poprawnego pisania.

Do specyficznych błędów należy:
1) uporczywe dodawanie, opuszczanie i przestawienie liter i sylab;
2) mylenie liter pod względem kształtu (np. l-t,ł) lub podobne, różni je tylko
3) dźwięczność- bezdźwięczność (np. d-t)
4) mylenie liter o tym samym kształcie, lecz innym w przestrzeni (np. .p-b, m-w)
5) pisanie liter zwierciadlanych, pismo lustrzane (np. b-d)
6) pomijanie znaków diakrytycznych;
7) występowanie wyrazów bezsensownych wskutek pojawiania się jednym wyrazie kilku rodzajów błędów.
(M. Bogdanowicz, 1994)

Do objawów dysortografii natomiast należą: początkowe trudności z rysowaniem, trudności ze zmieszczeniem się w liniaturze zeszytu, z kreśleniem kształtu liter (niekształtne, drżące, nachylone w różnym kierunku). Pismo jest mało czytelne, tekst zamazany. Nie należy mylić dysgrafii z 'brzydkim pismem" dziecka, które nie przyswoiło sobie właściwych nawyków ruchowych, dziecko nie przygotowane do nauki pisania. Brzydko też piszą dzieci o niskiej motywacji do pracy. (M. Bogdanowicz 1994, s.61)

3. Przyczyny specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu

Pierwotne przyczyny dysleksji nie są znane do końca. Istnieje kilka koncepcji etiologicznych:
a) koncepcja genetyczna- przyczyny dysleksji upatruje się w zmianach centralnego układu nerwowego, które są przyczyną zaburzeń funkcjonalnych i podłożem trudności w czytaniu i pisaniu (czynniki patogenne-geny)
b) koncepcja opóźnionego dojrzewania układu nerwowego - upatrując przyczyny trudności w spowolnieniu dojrzewania c.u.n., i zaburzeń funkcjonalnych (czynniki patogenne: geny, czynniki uszkadzające c.u.n., hormonalny);
c). koncepcja organiczna - upatrująca przyczynę w mikrouszkodzeniach tych okolic mózgu, które realizują czynności czytania i pisania (czynniki patogenne chemiczne, fizyczne i biologiczne oddziałują na cały c.u.n. w okresie okołoporodowym);
d) koncepcja hormonalna- upatrująca przyczynę w niedokształceniu struktur niektórych okolic kory mózgowej i nieprawidłowym modelu rozwoju mózgu tzn. zablokowaniu rozwoju lewej półki mózgowej (czynniki patogenne: nadprodukcja hormonów, np. testosteronu);
e) koncepcja psychodysleksji- upatruje przyczyny w zaburzeniach funkcjonalnych c.u.n.- emocjonalnych (czynniki patogenne: urazy psychiczne, stres)
Żadna z koncepcji nie jest w pełni zweryfikowana. W największym stopniu potwierdzone badania są koncepcje wskazujące na strukturalne tło dysleksji (niedokształcenie lub uszkodzeni kory mózgowej). (M. Bogdanowicz 1994, s 41)

4. Formy pomocy dzieciom dyslektycznym

W Polsce istnieje pięciopoziomowy system pomocy terapeutycznej.

Poziom I - dzieciom o niewielkich trudnościach w nauce czytania i pisania wystarcza pomoc nauczyciela szkolnego. W myśl postulatu indywidualizacji nauczania, nauczyciel może zapewnić dziecku dobre warunki pedagogiczne i psychologiczne w klasie, jeśli zaproponuje dziecku indywidualny program dydaktyczny, zawierający dodatkowe ćwiczenia korekcyjne, realizowane podczas lekcji i w domu, pod opieką rodziców, z którymi nauczyciel współpracuje.

Poziom II - w przypadku dzieci z bardziej nasilonymi trudnościami proponuje się zespół korekcyjno-kompensacyjny w szkole prowadzony przez nauczyciela terapeutę.

Poziom III - bardziej intensywny poziom pomocy potrzebny jest dzieciom, którym nie wystarczają ćwiczenia zespołowe. Są to ćwiczenia indywidualne, które oferują poradnie psychologiczno-pedagogiczne.

Poziom IV - jeszcze wyższy poziom pomocy specjalistycznej w przypadku nasilonych trudności, to klasy i szkoły terapeutyczne dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się czytania i pisania. Od lat 80 istnieje kilka takich klas i szkół w Toruniu, Krakowie, Warszawie i Łodzi. (M. Bogdanowicz 1994,s.114)

Poziom V - najwyższy poziom opieki terapeutycznej dla dzieci o poważnych zaburzeniach rozwoju psychoruchowego wyrażający się w nasilonych trudnościach w czytaniu i pisaniu,to opieka całoroczna na oddziale zapewniającym intensywną terapie.

Inną formą opieki terapeutycznej dla dzieci dyslektycznych są organizowane przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne kolonie letnie, na których poza rekreacją prowadzi się zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, zajęcia z lektury i ćwiczenia korekcyjne logopedyczne.

Opracowanie: mgr Iwona Karnat

Wyświetleń: 2090