Katalog

Ryszard Kontek
Pedagogika, Artykuły

Nauczyciel twórcą swego autorytetu

- n +

Nauczyciel twórcą swojego autorytetu.

Nauczyciel odgrywa istotną rolę w procesie dydaktyczno-wychowawczym uczniów. Analizując osobę nauczyciela na tle procesu dydaktyczno-wychowaw czego uczniów, wyróżniamy wiele elementów, jak wiedza psychologicznope dagogiczna, wiedza specjalistyczna, umiejętności, uzdolnienia pedagogiczne, wpływ wychowawczy na uczniów. Spośród wielu elementów wyróżnianych w osobowości nauczyciela na szczególną uwagę zasługuje wpływ wychowawczy na uczniów nazywany autorytetem. Przez autorytet w znaczeniu psychologicz no-pedagogicznym rozumiemy wpływ wychowawczy osoby cieszącej się ogólnym uznaniem na jednostkę lub grupę osób i określoną sferę życia społecznego. Autorytet wynika z takich cech osobowościowych nauczyciela, które przyczy niają się do jego uznania, szacunku w danej społeczności i sukcesów pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Przez autorytet w znaczeniu socjologicznym rozumie się społeczne uznanie, prestiż osób lub grup, oparte na cenionych w danej społeczności wartościach. Nauczyciel może i powinien posiadać autorytet u swoich uczniów równocześnie w znaczeniu psychologicznym i socjologicznym.

W procesie dydaktyczno-wychowawczym bowiem pożądane są równocześnie ze strony nauczyciela konstruktywne wpływy wychowawcze na uczniów i posiadanie władzy w grupie uczniowskiej opartej na dobrowolnym podporządkowaniu.

Ze względu na percepcje nauczyciela przez uczniów wyróżnia się u nauczyciela:
- autorytet intelektualny,
- autorytet moralny.

Autorytet intelektualny odnosi się do wiedzy i specjalności zawodowej nauczy-ciela. Natomiast autorytet moralny odnosi się do norm i zasad postępowania wy chowawczego wśród uczniów.

Biorąc pod uwagę wyzwalanie się stanów psychicznych u uczniów pod wpływem działań wychowawczych nauczyciela wyróżniamy:
- autorytet wyzwalający,
- autorytet ujarzmiający.

Autorytet wyzwalający nauczyciela polega na stosunkowo łatwym wyzwa laniu u uczniów energii twórczej, mobilizacji do działania, wytrwałości w dąże niu do celu, zainteresowań, chęci osiągnięcia sukcesu w podejmowanych czyn nościach i zachowaniach, zespołu.

Natomiast autorytet ujarzmiający nauczyciela wyzwala u uczniów odczucie przymusu, bunt, łatwą rezygnację z realizacji zamierzonych celów, niechęć do działania, strach i obawę przed nauczycielem.

Ze względu na podporządkowanie osobie nauczyciela wyróżnia się:
- autorytet wewnętrzny,
- autorytet zewnętrzny.

W przypadku autorytetu wewnętrznego nauczyciela uczniowie dobrowolnie mu się podporządkowują i wysoko cenią jego właściwości osobowościowe. W zachowaniach uczniów zauważa się uznanie, podziw, życzliwość, chęć współ działania z nauczycielem. Taki autorytet w większym stopniu wynika z cech oso bowościowych nauczyciela, a w mniejszym z pełnionej roli społecznej.

Natomiast autorytet zewnętrzny nauczyciela powoduje wymuszone podpo- rządkowanie się i wynika z obawy, strachu, obowiązku.

Biorąc pod uwagę przyjęty ideał i cele wychowania szkolnego autorytet nauczy- ciela powinien być równocześnie intelektualny i moralny. Tylko taki autorytet bowiem ma pozytywne znaczenie w wychowaniu dzieci i młodzieży. Autorytet nauczyciela jest podstawowym warunkiem skuteczności działań wy chowawczych. Wyrazem wielkości i stopnia autorytetu nauczyciela jest stopień wpływu wychowawczego na uczniów w środowisku szkoły. Aby zmierzyć auto rytet nauczyciela należy więc zbadać i ocenić postawy uczniów wobec tego nau czyciela. Im więcej nauczyciel posiada pozytywnych cech osobowościowych (sprawiedliwy, życzliwy, wyrozumiały, cierpliwy, opanowany, cieszy się zaufa niem, chętnie nagradza, zachęca do nauki, pomaga, docenia) tym jego autorytet wśród uczniów jest wyższy.

Od struktur poznawczych nauczyciela, w znaczeniu rozumienia uczniów, spos trzegania ich sukcesów i niepowodzeń, trafności wystawiania ocen szkolnych w dużym stopniu zależy jego autorytet.

Zagadnienie autorytetu nauczyciela jest bardzo ważne i istotne w procesie dydaktyczno-wychowawczym uczniów oraz jest bardzo skomplikowane i trudne do uchwycenia.

Autorytet nauczyciela należy rozpatrywać wyłącznie w wymiarze:
- konkretna osoba,
- konkretne środowisko szkolne.

Szczególnie ważnym elementem tego środowiska są uczniowie. Każdy nauczy ciel wypracowuje indywidualnie własny autorytet w konkretnym środowisku szkolnym.

Specyficzne cechy i właściwości zawodu nauczyciela, które szczególnie od różniają go od innych zawodów i które składają się na jego odrębność i niepow tarzalność wyznaczając warunki doboru kandydatów do kształcenia i pracy w tym zawodzie.

Aktywne uczestnictwo nauczyciela w życiu społecznym stanowi warunek jego pracy bowiem musi on znać społeczeństwo, aby przygotować do życia w nim uczniów. Dokonujące się przemiany społeczne narzucają określone wyma gania nauczycielowi, stawiają go w nowej wciąż zmieniającej się sytuacji, wpły wają na warunki i treść jego pracy.

Nauczyciel musi być wrażliwy na przeżycia emocjonalne uczniów, powi nien stale kontrolować swoje przeżycia. W toku nauczania przejawiać inicjaty wę i aktywność, wykazywać samokrytycyzm.

Osobowość nauczyciela jest jednym z wielu czynników oddziaływujących na rozwój ucznia, wpływ tego czynnika jest silny i niezaprzeczalny. Wpływ oso bowości nauczyciela polega przede wszystkim na tym, że zachowania nauczy ciela, jego stosunek do ucznia, jego styl działania zdeterminowane są przez właściwości jego osobowości.

Osobowość nauczyciela wpływa na kształtowanie się stałych cech osobowości ucznia.
Efekt pracy nauczyciela uzależniony jest w dużej mierze od tego na ile potrafi on wprowadzić do swej pracy z uczniami osobiste zbliżenia i przyjazne współ życie, oparte na osobistych kontaktach z wychowankami.

Kandydaci do zawodu powinni zdawać sobie sprawę z faktu, że praca nau czyciela wychowawcy nie ogranicza się do czynności formalnych związanych z przekazywaniem treści i opieką nad uczniem. Praca nauczyciela w szkole musi objąć czynności organizatorskie, inspiratorskie i koordynujące dotyczące zespo łowej i indywidualnej działalności uczniów. Jako nauczyciel będzie on musiał patrzeć na swoją specjalność oczami pedagoga.

O powodzeniu w pracy nauczyciela decydują czynniki: dobry słuch, wzrok. Są to podstawowe atrybuty przydatności zawodowej.
Schorzenia serca, płuc, dróg oddechowych i skóry eliminują z tego zawodu. Obok właściwych cech fizycznych, niezbędnych przy wyborze zawodu, nie mniej ważne są psychologiczne cechy osobowości i właściwy układ nerwowy.

Jednym z ważkich czynników oddziałujących stymulująco na efektywność nauki szkolnej uczniów jest autorytet nauczyciela.
Chcąc określić czyjś autorytet, konieczne jest ustalenie postawy interpersonalnej tej strony, która w interesującym nas układzie stanowi drugą stronę-podlegającą wpływowi. Stopień autorytetu wiąże się zatem ze stopniem wpływu, jaki ktoś wywiera na innych.
Właściwie więc od czego zależy to, czy nauczyciel posiada autorytet wśród mło dzieży i rodziców, rodziców bliższym i dalszym środowisku społecznym

Badacze wyliczają liczne cechy, których posiadanie warunkuje nauczycie lowi autorytet - wiedza, takt pedagogiczny, życzliwość, sprawiedliwość, poczucie humoru, cierpliwość.
Tymczasem wcale niemała grupa nauczycieli macha ręką na tego rodzaju obiek- cje naukowców i ma w tej kwestii własny pogląd.

Przykładem może być opisana w felietonie Lechosława Gawrockiego zamie szczona w Nowej Szkole wypowiedź, że obecnie nauczyciele nie mają żadnego autorytetu bo czasy teraz takie, że uczniowie sobie z nich kpią, lekceważą pole cenia a tak ogólnie, to młodzież taka teraz jest i już. Oglądają telewizję, video, chodzą na dyskoteki, na lekcji zadają głupie pytania i nauczycieli mają za nic. W tymże samym felietonie pewien dyrektor szkoły wiejskiej dowodzi: Jak ja mogę mieć autorytet skoro w mojej wsi bogaty gospodarz czy ogrodnik zarabia trzy razy tyle, co ja! Kim ja jestem przy nich? Jeśli większość mieszkańców jeździ bardzo dobrymi samochodami a nauczyciel maluchem lub polonezem, to jak on może mieć autorytet?

A więc taka formuła: pieniądze równa się autorytet. A przecież wcale tak nie jest: Wystarczy zapytać pierwszą z brzegu grupę ucz niów - za co szanują nauczyciela?
I okaże się, że nie zależy to w najmniejszym stopniu od tego, czy jeździ on do szkoły mercedesem, maluchem albo rowerem, nosi kożuch czy ortalionową kurtkę. Nie, zależy to od tego powiedzą uczniowie jaki on jest.
Na pewno autorytetu konkretnego nauczyciela nie uzależnią od ilości posiada nych pieniędzy. Przecież są i tacy nauczyciele, którzy np. dzięki fermie kur czy innego drobiu dorobili się sporego majątku i uczniowie o tym wiedzą. Czy na uczyciele ci cieszą się autorytetem odgórnym tylko dlatego, że są bogaci? Czy będzie miał w środowisku uznanie nauczyciel, niechby bardzo majętny, którego uczniowie i ich rodzice widują pijanego?

Nie, na pewno autorytet nauczyciela nie zależy od jego bogactwa. Skąd więc to rozpowszechniane wśród nauczycieli przekonanie, że autorytet zależy od bogactwa?

Otóż wynika to zapewne z tego, że niektórzy z nas uważają, może nawet podświadomie, że autorytet, szacunek, uznanie to jest coś, co nauczycielowi powinno być dane z góry, przypisane do spełnianej funkcji jestem pedagogiem więc należy mi się szacunek.

Owszem, kiedyś tak rzeczywiście bywało średnie i starsze pokolenie pamięta Dobrze czasy, gdy nauczyciela szanowało się za to tylko, że był nauczycielem. On wiedział wszystko, był najmądrzejszy, więc należało go bezwzględnie słu chać. Ale dziś jest inaczej.

Pedagog nie należy, jak kiedyś do nielicznej grupy ludzi wykształconych, nie ma też patentu na mądrość o ileż więcej można się dowiedzieć słuchając radia czy oglądając telewizję. Teraz więc takie czasy, że autorytetu nie dostaje się wraz z dyplomem trzeba go zdobywać. Tworzy się on w codziennym kontakcie z uczniami, ich rodzicami, lokalnym środowiskiem. To trudne zadanie, dużo łat wiej domagać się szacunku za darmo, za to tylko, że nie pracuje w szkole. I choć nie jest to pogląd rzadko spotykany, to jednak są też w naszych szkołach I takie osoby, które swoją postawą i stosunkiem do własnej pracy, do otoczenia zdobyły autentyczny autorytet.

Tylko oni pozostawiają jakiś swój ślad w osobowości ich wychowanków, tylko tacy nauczyciele będą przez nich zawsze serdecznie wspominani.

W toku bezpośrednich rozmów indywidualnych na zajęciach zespołów socjoterapeutycznych uzyskane wypowiedzi na temat ich wizerunku nauczyciela Wypowiedzi dzieci dowodzą, że posiadają one cały szereg określonych wyma- gań w stosunku do nauczycieli:
- cechy zewnętrzne: młody, ładny, ładnie ubrany,
- cechy moralne: uczciwy, sprawiedliwy, wyrozumiały, zaufany,
- cechy związane z nauczaniem: mądry, dobrze uczy, dobrze wytłumaczy, opowiada się za swoimi wychowankami, punktualny.

KONTAKTOWOŚĆ: dobry, nie bije, nie krzyczy, stawia dobre stopnie, nie stawia jedynek, nie stawia do kąta nie wpisuje uwag, przebacza uczniom, miły, serdeczny, uprzejmy, zna ucz niów, lubi dzieci, powinien dawać przykład, być przyja cielem klasy, pomagać w trudnych sytuacjach. Wymienione przez uczniów cechy nauczycieli wskazują na to, że uczniowie oczekują od wychowawców przede wszystkim pomocy w zaspakajaniu potrzeb. Do normalnego rozwoju dziecka potrzebuje między innymi kontaktów z innymi osobami, rady, pomocy, troskliwości, uznania. W konkluzji przedstawionych rozważań należy stwierdzić, że zaspakajanie przez nauczyciela potrzeby uznania, sprawiedliwości, bezpieczeństwa jest szcze gólnie ważnym elementem dobrego funkcjonowania dziecka w zespole klasowym.

Opracowanie:
mgr Ryszard Kontek
nauczyciel Zespołu Szkół w Swornegaciach
woj. pomorskie

Wyświetleń: 2367


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.