Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka polskiego w zasadniczej szkole zawodowej

Wymagania dostosowane są do programu nauczania języka polskiego w zasadniczej szkole zawodowej "Zrozumieć świat" (DKOS - 4015-121/02) Jadwigi Pakulskiej.

Absolwent szkoły zasadniczej nabywa:
- sprawności odpowiedniego funkcjonowania w różnych obszarach życia społecznego,
- wiedzę i umiejętności konieczne do kontynuowania nauki w szkole kończącej się maturą.

Sprawdzanie i ocenianie umiejętności uczniów oraz ich wiadomości pozwala określić stopień realizacji treści kształcenia w zakresie:
- wiedzy i umiejętności przedmiotowych (a szczególnie szeroko rozumianych umiejętności słuchania, mówienia, czytania i pisania oraz umiejętności związanych z odbiorem tekstów kultury) ,
- stosowania wiedzy przedmiotowej do rozwiązywania różnych zadań i problemów,
- komunikowania efektów swej pracy, przekazywania, uzasadniania, argumentowania i przekonywania,
- umiejętności związanych z samokształceniem.

Przedstawione niżej wymagania dotyczą tylko zakresu kształcenia językowego.

Klasa I
Na ocenę dopuszczającą (poziom konieczny)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- rozumie pojęcie "akt komunikacji",
- zna elementy aktu komunikacji,
- wie, na czym polega funkcja informatywna, impresywna i ekspresywna tekstu,
- rozpoznaje wypowiedzenia pełniące różne funkcje,
- zna historię powstawania języka polskiego,
- wymienia grupy językowe,
- wyjaśnia znaczenie wyrażenia "zabytek językowy",
- wymienia zabytki języka polskiego,
- wskazuje w tekście i nazywa odmienne oraz nieodmienne części mowy,
- zna podstawowe kategorie fleksyjne,
- wskazuje w tekście rzeczowniki,
- definiuje pojęcie deklinacji,
- wskazuje w tekście czasowniki,
- wyjaśnia pojęcie "koniugacja",
- rozpoznaje przymiotniki w tekście,
- wskazuje przymiotnik i wyraz określany,
- wskazuje liczebnik w tekście,
- nazywa rodzaje liczebnika,
- wskazuje zaimki w tekście,
- nazywa zaimki ze względu na część mowy, jaką zastępują,
- rozpoznaje zdanie pojedyncze,
- wskazuje w zdaniu grupę podmiotu i orzeczenia,
- wyróżnia przydawkę, dopełnienie i okolicznik,
- zna strukturę zdania złożonego,
- przekształca wypowiedzenia pojedyncze na złożone i odwrotnie,
- potrafi wskazać rodzaje zdań złożonych współrzędnie,
- rozpoznaje zdania podrzędne i nadrzędne w zdaniu złożonym podrzędnie,
- stawia odpowiednie pytania o zdanie podrzędne w zdaniu złożonym podrzędnie,
- rozróżnia rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi,
- rozróżnia dialog od monologu,
- rozróżnia mowę niezależną od zależnej,
- wyjaśnia pojęcie "kultura języka",
- wymienia cechy języka człowieka kulturalnego,
- wyjaśnia pojęcia "norma językowa" "poprawność językowa",
- wymienia podstawowe kryteria poprawności językowej,
- definiuje pojęcie błędu językowego,
- zna różne typy słowników i ich zastosowanie,
- orientuje się w budowie słowników: ortograficznego, języka polskiego, poprawnej polszczyzny, synonimów.

Na ocenę dostateczną (poziom podstawowy)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- układa tekst zgodny z intencją nadawcy (komunikacja językowa) ,
- wypowiada się na temat przyczyn utrudniających komunikację,
- układa zdania pełniące funkcję informatywną, impresywną i ekspresywną,
- wymienia cechy wyróżniające język polski spośród innych języków słowiańskich,
- charakteryzuje zabytki języka polskiego,
- rozumie znaczenie wyrazu "archaizm",
- określa formy fleksyjne odmiennych części mowy,
- określa formę fleksyjną rzeczowników,
- przeprowadza analizę fleksyjną rzeczowników,
- rozpoznaje formy osobowe i nieosobowe czasowników,
- określa formę fleksyjną czasowników,
- określa formę gramatyczną przymiotników,
- stopniuje przymiotniki,
- zastępuje cyfry słowami,
- stosuje liczebniki zbiorowe,
- przekształca tekst, zastępując zaimkami powtarzające się wyrazy,
- rysuje schemat składniowy zdania pojedynczego,
- rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu pojedynczym,
- buduje zdania złożone współrzędnie,
- buduje zdania złożone podrzędnie,
- tworzy zdania i równoważniki zdań, wypowiedzenia pojedyncze i złożone różnicując ze względu na cel wypowiedzi,
- zapisuje rozmowę,
- przekształca dialog w tekst ciągły,
- na podstawie wypowiedzi charakteryzuje osoby mówiące (kultura języka),
- poprawia błędy językowe,
- wymienia źródła błędów językowych,
- korzysta ze słowników,
- korzystając z różnych słowników, rozwiązuje krzyżówkę,

Na ocenę dobrą (poziom rozszerzający)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- posługuje się świadomie pojęciami: akt mowy, nadawca, odbiorca, kod, komunikat,
- układa wypowiedzi o funkcji impresywnej, różniące się rodzajem nakłaniania,
- przyporządkowuje języki do poszczególnych grup językowych,
- wskazuje i wyjaśnia archaizmy w tekstach staropolskich,
- rozumie funkcje stylistyczne określonych części mowy,
- posługuje się słownikiem poprawnej polszczyzny przy wątpliwościach odmiany rzeczowników,
- tworzy odpowiednie imiesłowy od czasowników dokonanych i niedokonanych,
- rozróżnia funkcję składniową przymiotnika,
- odmienia przez przypadki wyrażenia z liczebnikiem zbiorowym,
- odmienia liczebniki porządkowe,
- nazywa zaimki ze względu na znaczenie,
- tworzy zdanie pojedyncze według podanego schematu,
- stosuje właściwą interpunkcję w zdaniu złożonym współrzędnie,
- rysuje schemat składniowy zdania złożonego współrzędnie,
- rysuje schemat składniowy zdania złożonego podrzędnie,
- stosuje właściwą interpunkcję w zdaniu złożonym podrzędnie,
- tworzy zdanie złożone według podanego schematu,
- próbuje posługiwać się różnymi rodzajami wypowiedzeń, dostosowując je do intencji, sytuacji i odbiorcy,
- właściwie stosuje znaki interpunkcyjne w zapisie rozmowy,
- posługuje się zdaniami i równoważnikami zdań przy zapisie rozmowy,
- dokonuje oceny kultury języka swojego i swoich kolegów,
- dokonuje podziału błędów językowych,
- posługuje się słownikami,
- korzysta ze słownika frazeologicznego,
- stosuje frazeologizmy w swojej wypowiedzi.

Na ocenę bardzo dobrą (poziom dopełniający)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- poprawia błędy w tekście i wyjaśnia przyczynę niezrozumiałości wypowiedzi,
- redaguje krótką wypowiedź z zastosowaniem wypowiedzeń pełniących różne funkcje językowe,
- wskazuje podobieństwa między językiem polskim a językami słowiańskimi,
- analizuje znaczenie i pochodzenie nazw własnych (plemion, miejscowości, imion ),
- zwraca uwagę na funkcje znaczeniowe określonych części mowy,
- nie odmienia rzeczowników obcego pochodzenia,
- stosuje imiesłowowy równoważnik zdania,
- stosuje zasadę ortograficzną dotyczącą pisowni "nie" z przymiotnikiem,
- w zapisie liczebników porządkowych stosuje właściwą interpunkcję,
- rozróżnia funkcje składniowe liczebnika,
- stosuje prawidłowe formy zaimków (na początku zdania, po przyimkach, w zaprzeczeniach) ,
- analizuje strukturę zdania pojedynczego,
- stosuje różne sposoby łączenia zdań złożonych współrzędnie,
- analizuje strukturę zdania złożonego współrzędnie,
- wskazuje różnice między rodzajami zdań podrzędnych,
- analizuje strukturę zdania złożonego podrzędnie,
- analizuje wypowiedź wielokrotnie złożoną,
- świadomie posługuje się różnymi rodzajami wypowiedzeń, dostosowując je do intencji, sytuacji i odbiorcy,
- przekształca mowę niezależną w zależną i odwrotnie,
- zabiera głos w dyskusji na temat "Język łagodzi obyczaje",
- ocenia wypowiedzi pod kątem zachowania norm językowych,
- posługuje się słownikiem etymologicznym (wyjaśnia pochodzenie niektórych wyrazów.

Na ocenę celującą
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- układa oryginalne teksty przekazujące informacje, stosując różne sposoby komunikowania się,
- układa oryginalną wypowiedź z zastosowaniem wypowiedzeń pełniących różne funkcje językowe,
- zapamiętane i zrozumiane wiadomości z zakresu fleksji i składni świadomie i poprawnie wykorzystuje w sytuacjach typowych i problemowych, dbając jednocześnie o kulturę swojego języka.

Klasa II
Na ocenę dopuszczającą (poziom konieczny)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- zna odmiany języka (ogólna, potoczna, pisana, mówiona) ,
- wymienia rodzaje stylów ze względu na dwa kryteria (według nadawcy tekstu i według celu wypowiedzi) ,
- zna charakterystyczne cechy stylu potocznego,
- wymienia cechy charakterystyczne dla stylu artystycznego,
- wymienia i definiuje najważniejsze środki stylistyczne,
- zna cechy stylu naukowego,
- zna cechy stylu urzędowego,
- zna schemat CV, życiorysu, podania i listu motywacyjnego,
- analizuje przykładowe dokumenty,
- zna cechy stylu publicystycznego,
- zna dziennikarskie formy wypowiedzi (notatkę prasową, reportaż, recenzję, wywiad, sprawozdanie) ,
- rozumie, czym jest stylizacja językowa,
- zna rodzaje stylizacji (archaizację, dialektyzację i stylizację środowiskową ),
- charakteryzuje gwarę uczniowską,
- rozumie różnicę między głoską a literą,
- prawidłowo dzieli wyraz na sylaby, litery i głoski,
- porządkuje wyrazy w kolejności alfabetycznej,
- wymienia narządy mowy odpowiedzialne za powstawanie głosek,
- stara się poprawnie akcentować wyrazy rodzime i zapożyczenia,
- wypowiada zdania, zmieniając akcent zdaniowy,
- wie, czym zajmuje się słowotwórstwo,
- poprawnie operuje terminami: wyraz podstawowy, wyraz pochodny,
- rozumie znaczenie pojęć: podstawa słowotwórcza i formant,
- oddziela formant od podstawy słowotwórczej,
- wskazuje przedrostki i przyrostki,
- poprawnie posługuje się terminami: rodzina wyrazów, wyrazy pokrewne, rdzeń,
- tworzy rodzinę wyrazów,
- definiuje pojęcie: wyraz złożony,
- wskazuje wyrazy złożone,
- wyjaśnia różnicę między skrótem a skrótowcem,
- podaje pełne nazwy organizacji zapisanych w formie skrótowców,
- porządkuje wyrazy w kolejności od treści najuboższej do najbogatszej i odwrotnie,
- od podanych wyrazów tworzy wyrazy nacechowane dodatnio i ujemnie (zdrobnienia i zgrubienia) ,
- zna definicję frazeologizmu,
- odróżnia zwroty, wyrażenia i frazy,
- wyjaśnia znaczenie podanych związków frazeologicznych,
- rozumie pojęcia: archaizm i neologizm,
- nazywa typy neologizmów,
- rozumie znaczenie pojęć: synonim, homonim, antonim,
- dopisuje wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne,
- zna zasady pisowni wyrazów z przeczeniem "nie",
- wymienia zasady dotyczące pisowni wyrazów małą i wielką literą,
- zna zasady pisowni wyrazów z "ch", "h", "rz", "ż", "ó", "u", "ą", "ę", "on", "en", "om", "em".

Na ocenę dostateczną (poziom podstawowy)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- dostrzega w tekstach odmianę potoczną,
- wymienia czynniki decydujące o stylu,
- przekształca zdania, unikając słów, wyrażeń i zwrotów potocznych,
- wskazuje w tekście elementy stylu potocznego i określa ich funkcję,
- określa główny cel stylu artystycznego,
- z różnych tekstów (epika, liryka, dramat) wypisuje przykłady środków językowych i nazywa je,
- wymienia gatunki stylu naukowego,
- rozpoznaje styl popularnonaukowy,
- wymienia gatunki stylu urzędowego (informujące, dokumentujące i hasłowe) ,
- wskazuje w tekstach elementy stylu urzędowego,
- formułuje zasady pisania dokumentów - CV, życiorysu, listu motywacyjnego i podania,
- dokonuje podziału gatunków publicystycznych ze względu na cel wypowiedzi,
- określa gatunek konkretnego tekstu publicystycznego,
- redaguje słowniczek gwary uczniowskiej,
- stara się poprawnie artykułować głoski,
- rozróżnia samogłoski i spółgłoski,
- rozróżnia spółgłoski twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne i nosowe,
- wyjaśnia, na czym polega zjawisko ubezdźwięcznienia w wygłosie,
- uzasadnia sposób akcentowania wyrazów obcego pochodzenia zakończonych na
"-yka", "-ika",
- od wyrazów podstawowych tworzy wyrazy pochodne,
- do wyrazów pochodnych podaje wyrazy podstawowe,
- tworzy wyrazy pochodne przez dodanie przedrostków i przyrostków,
- rysuje wykres rodziny wyrazów o przejrzystej budowie,
- wskazuje wspólny rdzeń,
- wskazuje oboczności rdzenia (na prostych przykładach) ,
- odróżnia zrosty i złożenia,
- od dwóch prostych wyrazów tworzy złożenia,
- tworzy skrótowce i zapisuje ich wymowę,
- redaguje krótki tekst ogłoszenia, zaproszenia z wykorzystaniem skrótów i skrótowców,
- przedstawia w sposób graficzny relacje między treścią a zakresem wyrazów,
- w tekstach literackich wyszukuje wyrazy nacechowane dodatnio i ujemnie,
- podaje źródła frazeologizmów,
- odpowiednio klasyfikuje frazeologizmy, biorąc pod uwagę ich pochodzenie,
- wskazuje archaizmy i neologizmy w prostych tekstach,
- wyszukuje w tekście poetyckim pary antonimów,
- przekształca tekst, zastępując synonimami powtarzające się wyrazy,
- w razie wątpliwości dotyczących pisowni wyrazów z przeczeniem "nie" oraz pisowni wyrazów małą i wielką literą korzysta ze słownika ortograficznego,
- w razie wątpliwości dotyczących pisowni wyrazów z "ch", "h", "rz", "ż", "ó", "u", "ą", "ę", "on", "en", "om", "em" posługuje się słownikiem ortograficznym.

Na ocenę dobrą (poziom rozszerzający)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- rozróżnia język mówiony od języka pisanego, odmianę ogólną od potocznej,
- określa nadawcę, adresata, cel i sytuację wypowiedzi,
- rozpoznaje elementy stylu potocznego w języku pisanym (reportażach, felietonach) ,
- określa funkcje środków językowych w utworach,
- w tekstach naukowych wskazuje charakterystyczne środki językowe,
- redaguje usprawiedliwienie i zawiadomienie, używając stylu urzędowego,
- na podstawie wzorów redaguje własne dokumenty: CV, życiorys i podanie,
- wskazuje w tekstach cechy stylu publicystycznego,
- analizuje nagłówki prasowe w wybranych gazetach,
- redaguje informacje prasowe,
- określa rodzaje stylizacji w poszczególnych tekstach (archaizację i dialektyzację) ,
- prawidłowo artykułuje głoski (wypowiedzi ustne, czytanie, recytacja) ,
- wskazuje różnice między wymową a pisownią niektórych wyrazów,
- określa sylaby (otwarte i zamknięte) ,
- jest świadomy funkcji narządów mowy, omawia powstawanie głosek,
- bezbłędnie zapisuje wyrazy zakończone głoską dźwięczną lub bezdźwięczną,
- zna zasady akcentowania wyrazów na 3. i 4. sylabie od końca,
- wyjaśnia, na czym polega intonacja,
- wskazuje wyrazy podzielne i niepodzielne słowotwórczo,
- dokonuje analizy słowotwórczej wyrazów,
- tworzy wyrazy pochodne od wyrażeń przyimkowych,
- wykonuje wykres rodziny wyrazów (trudniejsze przykłady) ,
- samodzielnie podaje przykłady zestawień, zrostów i złożeń,
- dokonuje podziału skrótowców ze względu na budowę i sposób odczytywania (głoskowce, literowce, grupowce, mieszane),
- porównuje treść i zakres znaczeniowy wyrazów oraz wyciąga wnioski (im bogatsza treść wyrazu, tym węższy jego zakres) ,
- układa dialog między rodzeństwem z wykorzystaniem kilku zdrobnień i zgrubień,
- określa rodzaj frazeologizmu, biorąc pod uwagę jego budowę,
- omawia typy neologizmów,
- rozpoznaje w tekście archaizmy i neologizmy oraz określa ich funkcję,
- układa wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne według stopnia natężenia treści,
- dobiera synonimy o ujemnym zabarwieniu emocjonalnym,
- uzasadnia pisownię wyrazów z przeczeniem "nie" oraz pisownię wyrazów małą i wielką literą,
- bezbłędnie uzupełnia dyktando z lukami,
uzasadnia pisownię wyrazów z "ch", "h", "rz", "ż", "ó", "u", "ą", "ę", "en", "on", "om", "em".

Na ocenę bardzo dobrą (poziom dopełniający)
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- stosuje odpowiednio styl potoczny lub oficjalny,
- stosuje elementy stylu potocznego dla ożywienia opisu, charakteryzowania postaci lub środowiska,
- stosuje środki stylistyczne, redagując opis obrazu i pozdrowienia,
- analizuje tekst naukowy (wyjaśnia terminy specjalistyczne, posługując się odpowiednim słownikiem) ,
- poprawia błędy w pismach urzędowych,
- analizuje pisma urzędowe (zarządzenia,regulaminy, protokół, oświadczenie, itp.) ,
- stosuje zasady interpunkcji i ortografii oraz styl urzędowy, redagując pisma urzędowe,
- analizuje dziennikarskie formy wypowiedzi pod względem językowym,
- redaguje reportaż, recenzję i sprawozdanie,
- wyrazy gwarowe zapisuje w brzmieniu ogólnopolskim,
- układa tekst, stosując dowolną gwarę,
- zna źródła rozbieżności między mową a pismem,
- określa różne funkcje samogłoski "i" w wyrazie,
- przeprowadza i biegle omawia klasyfikację głosek ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy,
- poprawnie wyróżnia wyrazy bezakcentowe,
- poprawnie akcentuje wyrazy rodzime i obcego pochodzenia,
- rysuje linię intonacyjną zdania,
- podaje przykłady wyrazów, które są wyrazami pochodnymi, ale jednocześnie i wyrazami podstawowymi dla innych wyrazów,
- biegle nazywa i analizuje kategorie słowotwórcze wyrazów,
- potrafi omówić funkcje formantów słowotwórczych,
- wskazuje rdzenie oboczne i omawia oboczności (trudniejsze przykłady) ,
- poprawnie odmienia zrosty,
- poprawnie odmienia skrótowce,
- przekształca tekst, wstawiając wyrazy o bogatszej treści,
- określa funkcję wyrazów zdrobniałych i zgrubiałych w wypowiedzi,
- układa opowiadanie na wskazany temat z wykorzystaniem kilku związków frazeologicznych,
- uzasadnia celowość użycia archaizmów i neologizmów,
- porównuje teksty, określa funkcję wyrazów bliskoznacznych i przeciwstawnych,
- redaguje krótką wypowiedź na wskazany temat z zastosowaniem pary antonimów,
- tworzy rebusy ortograficzne dotyczące pisowni wyrazów z przeczeniem "nie" oraz pisowni wyrazów małą i wielką literą,
- rozpoznaje wyjątki od zasad pisowni wyrazów z przeczeniem "nie" oraz pisowni wyrazów małą i wielką literą,
- rozpoznaje pisownię wyrazów, które nie podlegają zasadom ortograficznym,
- rozpoznaje wyjątki od zasad pisowni wyrazów z "ch", "h", "rz", "ż", "ó", "u", ą", "ę", "on", "en", "om". "em".


Na ocenę celującą
W zakresie kształcenia językowego uczeń:
- układa oryginalne teksty własne w określonym stylu z wykorzystaniem różnych środków stylistycznych,
- zapamiętane i zrozumiane wiadomości z zakresu fonetyki świadomie wykorzystuje w sytuacjach typowych i problemowych, które potrafi krytycznie ocenić,
- zapamiętane i zrozumiane wiadomości z zakresu słowotwórstwa świadomie wykorzystuje w sytuacjach typowych i problemowych, które potrafi krytycznie ocenić,
- bezbłędnie stosuje zasady ortograficzne.

Opracowanie: Bożena Kuka

Wyświetleń: 10274