Katalog

Julita Majkowska
Plastyka, Artykuły

Kształtowanie sprawności manualnej uczniów klas I-III

- n +

Kształtowanie sprawności manualnej uczniów klas I-III

Okres kształcenia zintegrowanego jest szczególnie ważnym etapem rozwoju dziecka. Od tego, jaki poziom sprawności i umiejętności zostanie przez dziecko osiągnięty, zależy w dużym stopniu jego dalszy rozwój.

Praca w szkole powinna być tak zorganizowana, aby zajęcia z edukacji plastycznej i technicznej dawały dzieciom bogaty zakres umiejętności praktycznych, wiadomości, rozwijały sprawność rąk, uwzględniając ich możliwości psychologiczne. W wyniku realizacji treści i działań edukacyjnych kształcenia zintegrowanego uczeń powinien posługiwać się podstawowymi środkami wyrazu plastycznego jak: barwa, kształt, bryła, faktura oraz posługiwać się podstawowymi narzędziami i materiałami, tj. kredką świecową, tuszem, farbą plakatową, mazakiem, papierami kolorowymi, plasteliną i gliną oraz stemplem.

Sprawność manualną u dzieci kształtujemy poprzez działalność plastyczną. W klasach początkowych występuje ona w trzech podstawowych formach: w postaci malowania, rysowania, lepienia. Każdy rodzaj działalności plastycznej dzieci ma dostosowane techniki.

Dzieci w wieku od sześciu do trzynastu lat dysponują jeszcze swobodą artystycznej ekspresji. Jest to okres, w którym trwa zdolność i potrzeba do wypracowania sobie przez dzieci genetycznie zakodowanej formy plastycznej. Każde dziecko czyni to w sposób indywidualny, rozwijając przy tym własną osobowość. Dlatego też główny nacisk powinno się kłaść na swobodną ekspresję każdej indywidualności dziecięcej. Ekspresja plastyczna jest przejawem aktywności życiowej dziecka, naturalną potrzebą ruchu i działania, poznawania otaczającej rzeczywistości. Rysunek dziecięcy jest prostym i bezpośrednim środkiem, za pomocą którego może ono określić swoje istnienie, swój własny świat, samego siebie. Dzieci, które lubią malować, rysować, rzeźbić osiągają lepsze wyniki, mają bowiem dar łatwego wypowiadania się środkami plastycznymi, dobrze radzą sobie z kompozycją, z dużym wyczuciem operują kolorem. Na ogół te dzieci posiadają bogatą wyobraźnię i fantazję, wyróżniają się też sprawnością manualną. Dziecko rysując czy malując nie ma do pokonania, takich trudności, na jakie natrafia w trakcie formowania, rzeźbienia, konstruowania. Operowanie kredką, pędzlem jest o wiele łatwiejsze niż nożyczkami, dłutem czy nożem. Posługiwanie się tymi narzędziami wymaga pewnych sprawności manualnych. Tworzenie form przestrzennych z elementów gotowych, z których uczniowie tworzą proste układy kompozycyjne, wytwory o charakterze użytkowym - daje im wiele satysfakcji. W trakcie pracy uczniowie mają okazję do bezpośredniego kontaktu z narzędziami. Posługiwanie się narzędziami, formowanie i obróbka różnych tworzyw i materiałów powinny być opanowane przez dzieci w takim stopniu, aby mogły się stać środkami ich własnej ekspresji twórczej. Stopniowe pokonywanie trudności technicznych w obróbce materiału, posługiwanie się prostymi narzędziami (nóż, nożyczki, kolec itp.), rozwija stopniowo umiejętności, sprawności i pogłębia wyobraźnię ucznia. Przed podjęciem ćwiczeń przestrzennych z uczniami kształcenia zintegrowanego nauczyciel powinien zdać sobie sprawę, jak dzieci są do zajęć przygotowane, na jakim etapie rozwoju się znajdują, jaką posiadają sprawność manualną oraz w jakim stopniu mają rozwiniętą wyobraźnię. Następnie należy zastanowić się, jaką wybrać drogę postępowania z uczniami, jakie stosować metody, by stopniowo nabywali doświadczenia, wzbogacali swoją wyobraźnię przestrzenną, rozwijali sprawność manualną i wrażliwość estetyczną. Ćwiczenia w zakresie rzeźby i kompozycji przestrzenno - konstrukcyjnych z różnych tworzyw, formowanie i rzeźbienie w glinie należą do podstawowych ćwiczeń przestrzennych. Glina ze względu na swoją plastyczność umożliwia wykonanie dowolnej formy i faktury. Rzeźby wykonane w glinie nawet po wysuszeniu są trwałe. Dziecko, lepiąc i formując kształt obserwuje i zauważa skutki swego działania. W ten sposób nie tylko zdobywa sprawność manualną, ale również staje się wrażliwe na układy przestrzenne bryły, na fakturę i proporcje. Uczeń powinien często eksperymentować w materiale plastycznym dla samej przyjemności, nie troszcząc się o jakość artystyczną lub wartość użytkową wytworu. Uczniowie mający już pewne doświadczenie w konstruowaniu form przestrzennych, pracujący systematycznie i z zaangażowaniem, potrafią wykonać bardzo złożone, ciekawe kompozycje przestrzenne. Znaczącą rolę w zakresie rozwijania sprawności manualnych dzieci okresu wczesnoszkolnego spełniają również zajęcia z edukacji technicznej. Spełniają one szczególną funkcję w nauczaniu praksji, właśnie przez systematyczne rozwijanie umiejętności posługiwania się narzędziami prostym i niektórymi mechanizmami. Zajęcia te dostarczają uczniom niezbędnej wiedzy dla prawidłowego procesu poznawania świata, rozwijają system umiejętności praktycznych, przygotowują do samokształcenia, rozwijają pozytywne motywacje w stosunku do niektórych zawodów itd.

Treści programowe zajęć z edukacji technicznej leżą w sferze zainteresowań i możliwości dzieci. Dotyczą bowiem spraw, z którymi dzieci spotykają się na co dzień, które dla większości dzieci są wręcz fascynujące. Na tych właśnie zajęciach dzieci mają okazję do samodzielnego działania w dziedzinie techniki i produkcji, do tworzenia nowych rzeczy tj. konstruowania, planowania i usprawniania procesów wytwarzania oraz organizacji pracy. Samodzielne działanie pomaga rozwinąć określone cechy woli i charakteru, kształtuje operacje indywidualne oraz umiejętności działania praktyczno - technicznego.

Sprawność manualną rozwijamy szczególnie w praktycznym działaniu konstrukcyjnym poprzez działanie o charakterze swobodnym, odtwarzaniu przedmiotów według wzoru i w działaniu montażowym. Działanie konstrukcyjne o charakterze swobodnej ekspresji może przybierać postać zabawy konstrukcyjnej lub majsterkowania. Tego typu zabawy polegają głównie na układaniu i łączeniu z klocków różnych kompozycji płaskich czy przestrzennych np. pociągi, wieże, budowle z piasku i śniegu itp. Konstrukcje powinny być rezultatem własnej inwencji dziecka i jego wyobraźni.

Odtwarzanie przedmiotów wg wzoru jest kolejną formą działania konstrukcyjnego. Przykładem takiego konstruowania może być układanie klocków wg już zbudowanej konstrukcji, bądź gotowych rysunków. Do tego typu działań należą także te prace, w których uczniowie dokładnie odtwarzają przedmioty stojące przed nimi. Należy je stosować nie tylko dlatego, że rozwijają sprawności manualne, ale również z uwagi na inne walory kształtujące, takie jak: rozwijanie analizy i syntezy, zapoznanie z różnego rodzaju urządzeniami technicznymi itp. Od przedstawionych form różnią się działania montażowe. Konstruowanie w działaniu montażowym sprowadza się do łączenia gotowych części w różne całości będące przedmiotami użytkowymi, urządzeniami technicznymi bądź też modelami.

Konstruowanie z gotowych elementów również w dużym stopniu rozwija sprawność rąk, poza tym umożliwia poznanie urządzeń technicznych, wpływa na rozwój wyobraźni dziecka w tym okresie, uczy dostrzegać problemy techniczne.

Zarysowane sposoby rozwijania sprawności manualnej uczniów klas 1-3 na zajęciach technicznych nie wyczerpują wszystkich możliwości, są jednak dowodem, że właśnie na tych zajęciach można i trzeba rozwijać sprawność rąk.

Etap kształcenia zintegrowanego jest okresem szczególnie korzystnym dla rozwijania sprawności manualnej poprzez pracę dziecka. Tę zaś wyznaczają postawione zadania. Dzięki czemu dziecko rozwija się i staje się sprawniejsze w działaniu.

Bibliografia
1. Przetacznik - Gierowska M., Makiełło - Jarża "Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego", WSiP, Warszawa 1992
2. Lievegoed B.C.J."Fazy rozwoju dziecka", Wydawnictwo Akademia Toruń 1993
3. Gaca G. "Skuteczność kształtowania umiejętności działania praktycznego klas 1-3 szkoły podstawowej", Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994
4. Więckowski R. "Pedagogika wczesnoszkolna", WSiP, Warszawa, 1993

Opracowanie: Julita Majkowska

Wyświetleń: 3636


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.