Wspomaganie kształcenia ogólnego i edukacji informatycznej w nauczaniu zintegrowanym za pomocą komputera

W naszym codziennym życiu komputer stał się nieodłącznym narzędziem wielu przygotowywanych prac. Faktu tego nie można pomijać w procesie edukacji naszych pokoleń. To m.in. od umiejętności informatycznych w dużej mierze zależy przyszłość naszej młodzieży.

Komputer pojawia się w świecie naszych dzieci już od najmłodszych lat. Podejmują pierwsze próby i co najciekawsze bardzo szybko opanowują wiele umiejętności, które z trudem przychodzą starszym. Niestety, często zainteresowania najmłodszych idą w niewłaściwym kierunku. Przyczyn tego jest wiele, stąd należy już w edukacji wczesnoszkolnej podjąć starania by temu zaradzić. Dziecko potrzebuje odpowiednich wzorców zachowań, by w wybierało to co właściwe. Zatem ogromną rolą nauczyciela jest wdrażanie dzieci do poznawania świata również przy pomocy komputera. Optymizmem napawa fakt, że coraz większa grupa pedagogów nauczania zintegrowanego podejmuje takie działania. Temu służą również zakrojone na szeroką skale działania zarówno MEN jak i innych instytucji oświatowych zachęcających nauczycieli do kształcenia w tym kierunku (Internet dla gmin, Intel - Nauczanie Ku Przyszłości itp.). Ożywienie panuje również na rynku oprogramowania edukacyjnego, którego zwłaszcza dla najmłodszych jest bardzo dużo. Powszechnym zjawiskiem staje się też wykorzystywanie środków informatycznych w codziennej pracy nauczyciela.

To opracowanie ma na celu zachęcenie pedagogów zwłaszcza edukacji wczesnoszkolnej do wdrażania technologii informatycznych w procesie dydaktyczno-wychowawczym swojej pracy. Przekazany materiał jest nie tylko wskazówką wspomagania w tym zakresie nauczania zintegrowanego, ale również pomocą umożliwiającą wykorzystanie komputera w pracochłonnym procesie zbierania i opracowywania dokumentacji szkolnej.

Podstawa Programowa

W pierwszym etapie edukacyjnym Podstawa nakreśla główne kierunki i cele jakimi powinien się kierować nauczyciel w edukacji najmłodszych. Przedstawia również zadania szkoły w tym zakresie, które uwzględniają możliwości i specyfikę pracy jednostki oraz treści nauczania niezbędne dla prawidłowej edukacji dzieci. Sposoby realizacji, określenia metod pracy pozostawia się nauczycielowi, który dobiera samodzielnie najbardziej optymalne rozwiązania.

Co prawda w działaniach edukacyjnych brak jest treści informatycznych (uwzględnione są dopiero w etapie II i III), ale to w żaden sposób nie wyklucza możliwości wykorzystywania i zastosowania edukacji informatycznej w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Realizując zadania szkoły w tym zakresie możemy wspomagać nauczanie podstawowych treści zagadnień opierając się na gotowym materiale w postaci oprogramowania edukacyjnego i materiałów zebranych ze stron www, jak również samemu przygotowywać opracowania potrzebne do zajęć. W ten sposób realizujemy przygotowywany materiał, wdrażamy w sposób prawidłowy i płynny do stosowania środków informatycznych, nadajemy odpowiedni kierunek samodzielnej pracy ucznia w domu z komputerem a jednocześnie wzbogacamy możliwości przyjmowania wiedzy przez ucznia.

Praktyka szkolna

Zreformowany system szkolny pozwala również realizować treści poprzez programy autorskie czy indywidualne plany pracy przygotowane pod kątem możliwości i warunków szkoły.

W wielu placówkach coraz częściej mamy możliwość wykorzystywania pracowni komputerowych do tego celu. Istnieją odpowiednie przesłanki i warunki do tego aby w planach dydaktycznych w ramach przyznanych godzin realizować zadania kształcenia wczesnoszkolnego w pracowniach komputerowych. Coraz częściej komputer trafia też do klasy, gdzie zwłaszcza w indywidualizacji pracy nauczyciela z uczniem przynosi nieocenione wprost wyniki. Wykorzystanie komputera zwłaszcza działającego w sieci z pokojem nauczycielskim, gabinetem dyrektora, sekretariatem czy biblioteką nie musi być jedynie sferą marzeń. Niezbędne warunki można zatem określić następująco:

- odpowiednie warunki pracy (wolna pracownia komputerowa);
- opanowanie przez nauczyciela podstaw obsługi komputera;
- współpraca z dyrektorem w zakresie kształcenia (plan dydaktyczny);
- współpraca z opiekunem pracowni (np. w zakresie przygotowanego materiału, niezbędnego oprogramowania i sposobu prezentacji);
- odpowiednie przygotowanie i dobór materiału;

Kształcenie ogólne i informatyczne

Zdobywanie wiedzy na tym etapie nauczania powinno odbywać się w sposób jak najbardziej dostosowany do możliwości dzieci. Poszukiwanie odpowiednich metod nauczania, urozmaicanie zajęć, środków przekazu itp. to elementy, które decydują o powodzeniu procesu dydaktycznego. Niezwykle przydatny w tym zakresie może być komputer. Realizując podstawowe treści nakreślone w podstawie i zadaniach szkoły przy pomocy środków informatycznych kształcimy również podstawowe nawyki i umiejętności pracy z tym narzędziem. Pracując z klasą w pracowni komputerowej, najważniejsze jest, by realizować zasadnicze treści i cele określone w planie nauczania. Zdobywanie umiejętności informatycznych odbywa się samoczynnie. Tak pojęte nauczanie za pomocą komputera ma przede wszystkim wspierać proces kształcenia ogólnego.

Mając ten fakt na uwadze a jednocześnie odpowiednie warunki ku temu w naszej szkole realizujemy program autorski, który zakłada wprowadzenie nauczania informatyki już od klasy pierwszej. W procesie tym uwzględniono warunki podmiotowe, szkolne i pozaszkolne, które najkrócej można sprecyzować następująco:

- 1 godzina tygodniowo dla klasy z pełnym dostępem do pracowni i środków multimedialnych;
- zajęcia prowadzi informatyk szkolny, gdzie treści zajęć wspólnie wypracowuje z nauczycielem nauczania zintegrowanego (zajęcia uwzględniają aktualne potrzeby i cotygodniowe zadania);
- zajęcia prowadzi nauczyciel klasy nauczania zintegrowanego posiadający przynajmniej podstawy pracy z komputerem (niezbędna tutaj jest należyta współpraca z administratorem sieci);
- zajęcia przeprowadzane są w oparciu o przyjęty i zatwierdzony plan;
- realizacja tego programu wychodzi naprzeciw zainteresowaniom dzieci i oczekiwaniom rodziców;
- przy jednym stanowisku pracuje od 1 do 2 uczniów;

Dodatkowym elementem płynnej i urozmaiconej realizacji nakreślonych treści kształcenia ogólnego, jest również zdobywanie podstawowych umiejętności pracy z komputerem, która zwłaszcza w konfrontacji z pracą w domu ma charakter planowy i przemyślany. Podstawowe umiejętności informatyczne nabywane w tym procesie to:

- kształtowanie zdrowych i prawidłowych nawyków pracy z komputerem;
- ogólne poznanie działania i posługiwanie się sprzętem komputerowym;
- kształtowanie i doskonalenie czynności manualnych rąk;
- praca z myszą (klikanie pojedyncze i podwójne lewym i prawym przyciskiem);
- poznanie i zastosowanie podstawowych przycisków klawiatury;
- praca w sieci (logowanie i zamykanie systemu);
- poznanie regulaminu pracowni;
- podstawowe elementy ekranu komputera;
- uruchamianie i zamykanie programów;
- uruchamianie i obsługa programów multimedialnych z płyt CD Rom;
- odczytywanie wskazań zegara;
- tworzenie i przesyłanie w sieci prostych komunikatów tekstowych i grafiki;
- poznanie i posługiwanie się podstawowymi narzędziami programu graficznego np. Point

Można przyjąć spiralny układ treści nauczania informatycznego, gdzie materiał jest ułożony w kolejne cykle od podstawowego do pogłębiającego i zwiększającego zakres informacji i umiejętności.

W procesie nauczania można stosować różne formy (praca jednostkowa, zróżnicowana), metody (podające, problemowe, eksponujące i praktyczne) i środki realizacji nakreślonych celów.

Zasadniczym elementem twórczej inspiracji do prowadzonych zajęć jest przygotowany wcześniej rozkład materiału informatycznego wspierania nauczania i wychowania w klasach zintegrowanych. Przykładowy plan dla klasy II zawarto w załączniku nr 1. Proponowany materiał informatyczny został opracowany w oparciu o cykl podręczników do kształcenia zintegrowanego "Wesoła szkoła" w zreformowanej szkole podstawowej dla klas 1-3. Większość propozycji stanowią materiały własne i zbiory zebrane w bibliotece szkolnych multimediów.

Samokształcenie i przygotowanie do zajęć

Efektywność prowadzonych zajęć w oparciu o proponowany rozkład w dużym stopniu zależy od wcześniej przygotowanych materiałów. Można tutaj wykorzystać bogate zasoby ofert oprogramowania edukacyjnego (często na wyposażeniu pracowni lub biblioteki zbiorów multimedialnych szkoły) takie jak:
- język polski - "Klik uczy ortografii", "Klik uczy czytać","Moje pierwsze ABC", "Zabawa z ortografią", "Sam czytam";
- bajki - "Pinokio", "Sekrety Króla", "Pleys for Childern";
- matematyka - "Klik uczy liczyć w zielonej szkole", "Szczęśliwa Cyfrolandia", "Matematyka. Dodawanie i odejmowanie", "Moje pierwsze zabawy matematyczne 1 2 3", "Matematyka. Klasa I, II, III", "Cyfrolandia. Mamo! Cyferki Zaginęły", "Socrates: 102 ciekawe zadania";
- programy komunikacyjne - "Berde", "Klik uczy zasad ruchu drogowego";
- "Dookoła Polski", "Dookoła Świata", "Moje pierwsze. Dzieciaki kochają zwierzaki", "Luwr dla dzieci", "Tajemnice obrazów";
- "Jak to działa", "Przygody prosiaczka Kwika. Zaginiony świat";
- Encyklopedie: Przyrody, Zwierząt, "Moja pierwsza encyklopedia", "Multimedialny Słownik ortograficzny dla dzieci", Wielka multimedialna encyklopedia dla dzieci";
- "Zamek tysiąca pytań", "Idę do szkoły", "Małe dziecię w internecie";

Ponadto ogromne źródło pomocy stanowią zasoby internetowe, które udostępniają gotowe scenariusze i przygotowany materiał do lekcji. Warto zatem zapoznać się z zasobami stron:
- http://www.oeiizk.edu.pl/wczesno
- http://www.eduseek.ids.pl/
- http://www.edukacja.torun.pl/nauczanie/
- http://www.edukacja.rz.pl/edukacja.htm
- http://www.oswiata.org.pl/
- http://www.szkola.tpi.pl/index.html
- http://www.edukator.net.pl/index.html
- http://profesor.pl/index.php
- http://www.stronabozeny.hg.pl/

Do opracowania tego rodzaju materiału przydają się umiejętności tworzenia:

- prezentacji (PowerPoint);
- programów graficznych (Paint, Flash, Corel);
- edytora tekstu (Word);
- arkusza kalkulacyjnego (Excel);
- edytorów stron www (Publisher, Pajączek);
- oprogramowania do własnych gier i programów (C++, Visual Basic, języki skryptowe itp.)

Samodzielne tworzenie wielu gotowych programów wykorzystujących powyższe umiejętności czy techniki programowania, przeznaczonych dla określonych klas uwzględniających aktualne potrzeby i możliwości uczniów mogą stanowić najbardziej pożyteczną i wartościową pomoc dydaktyczną (największą część zbiorów w proponowanym rozkładzie stanowią programy własne, których umieszczenie wykracza poza ramy tego artykułu). Wykorzystując przygotowany materiał niezbędna może również okazać wiedza na temat programów umożliwiających komunikację wizualną tzn. przesyłania obrazu na wszystkie monitory takich jak: NetMeeting czy VNC.

Dokumentacja nauczyciela

Wykorzystanie komputera można odnieść również do pracy, w zakresie zbierania dokumentów i sporządzania niezbędnych informacji o uczniu.
Przykładem zastosowania komputera do oceny opisowej jest załącznik 2.
Ocena opisowa, wypełnianie świadectw, czy sporządzanie całej niezbędnej dokumentacji nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej może być o wiele prostsze i mniej czasochłonne. Opis i przykłady zastosowań technik informacyjnych do tego rodzaju pracy to już osobny temat wykraczający poza ramy tego artykułu.

Literatura:
Krystyna Rau, Irena Chodoń. Ocenianie opisowe a rozwój dziecka. Oficyna Wydawnicza G&P. Poznań 1999.
Jolanta Kamińska. Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej - interpretacje rodziców. Życie Szkoły nr 1/99.
Renata Błanik, Zabawy w edukacji wczesnoszkolnej. Życie Szkoły nr 2/99
Krystyna Wojtczak. Integracyjny plan dydaktyczno-wychowawczej wraz ze scsnariuszmi zajęć. .., Życie Szkoły nr 2/99
Wesoła Szkoła. Kształcenie zintegrowane, WSiP, W-wa 2000
Wesoła Szkoła. Ocena opisowa i sprawdzian osiągnięć ucznia, WSiP, Warszawa 2000;
Wesoła Szkoła. Poradnik metodyczny, WSiP, W-wa 2000
Multimedia w szkole - katalog 2001, WSiP, Warszawa
Programy Edukacyjne, Poradnik Komputer Świat nr 19/01

załącznik I
załącznik II

Opracowanie: Hanna Bałazy - nauczanie zintegrowane
Mirosław Bałazy - informatyka

Wyświetleń: 3595