Katalog

Ewa Bracławska
Różne, Prezentacje

Terapia zajęciowa seniorów w kontekście doświadczeń własnych nauczyciela zawodu

- n +

Terapia zajęciowa seniorów w kontekście doświadczeń własnych nauczyciela zawodu

1. Wprowadzenie
Terapia zajęciowa jest jednym z elementów postępowania rehabilitacyjnego. Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) stanowi ogniwo pośrednie między specyficznymi zabiegami leczniczymi a normalną aktywnością człowieka.
W rehabilitacji wypełnia poważną lukę między rehabilitacją leczniczą a szeroko pojętą rehabilitacją społeczną. Jest dziedziną obszerną, charakteryzującą się mnogością działań służących:
- usprawnianiu fizycznemu i psychicznemu
- poprawie zaradności osobistej
- przystosowaniu do funkcjonowania społecznego

Narzędziami (formy) terapii zajęciowej są obok wszelkich zajęć wchodzących w zakres normalnej aktywności życiowej(rodzinnej, domowej, zawodowej, wolnoczasowej) zajęcia ruchowe, zajęcia muzykoterapii, biblioterapii, choreoterapii, geloterapii, szeroko pojętej kulturoterapii i inne.

Od wielu lat w Polsce, kształceniem terapeutów zajęciowych, zajmują się medyczne szkoły policealne.

W takiej właśnie szkole pracuję 15 lat a od 8, bo tyle istnieje w niej kierunek terapii zajęciowej, uczę wiodącego przedmiotu. Prowadzę również zajęcia praktyczne terapeutów, w różnych placówkach szkolenia.

Praca terapeuty zajęciowego jest poliwalentna. Zaspokaja różnorodne potrzeby ludzkie i realizowana jest w placówkach, instytucjach, organizacjach, świadczących usługi rehabilitacyjne i/lub prewencyjne. Od przyszłych adeptów zawodu jak i od ich nauczycieli wymaga się szczególnej wiedzy i umiejętności.

W trosce o jakość kształcenia a także z uwagi na stale rosnące osobiste zainteresowanie tą dziedziną wiedzy, permanentnie się doskonalę. Zdobywam nową wiedzę i umiejętności uczestnicząc w różnych kursach, szkoleniach, konferencjach, współpracując z wieloma organizacjami działającymi na rzecz człowieka, stale szacując potrzeby podopiecznych terapeuty zajęciowego w placówkach szkolenia praktycznego.

W szczególny sposób zainteresowałam się geriatrią uznając tę dziedzinę wiedzy za wyjątkową pod względem wymagań jak i stanowiącą przyszłość zawodową terapii zajęciowej. Na bazie skromnych, własnych doświadczeń chcę podzielić się refleksjami w zakresie przygotowania przyszłych terapeutów do pracy z seniorem.

2. Terapia zajęciowa w geriatrii
Według prognoz demograficznych w 2010 roku, w Polsce będzie około 5 milionów osób w wieku powyżej 65 roku życia, które stanowić będą prawie 13% całej populacji, a w 2020
roku aż 17,4%.Wyraznie zwiększy się liczebność roczników najstarszych, zwłaszcza powyżej 80 roku życia. W roku 2010 co czwarta osoba starsza będzie miała 80 lat i więcej.
Wydłużenie życia naszych seniorów nie idzie jednak w parze ze zdrowiem oraz z wykorzystaniem w pełni zasobu indywidualnych możliwości aktywności
Według GUS osobom w podeszłym wieku dokuczają co najmniej cztery lub więcej choroby przewlekłe. Stąd, wraz z wiekiem zwiększa się częstość występowania niepełnosprawności rzutującej na mobilność, czyli możliwość poruszania się. Bez takiej zdolności senior nie może wieść samodzielnego życia, a także nawiązywać społecznych kontaktów czyli żyć pełnią życia. Aktywność większości seniorów w zakresie spędzania wolnego czasu w/g badań ogranicza się do przesiadywania w domu przed telewizorem czy rozwiązywania krzyżówek, co stopniowo zwiększa izolację społeczną i pogłębia szeroko rozumianą niepełnosprawność. Przyjęty przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) której jesteśmy akcjonariuszami, program "Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku ' zakładał dodanie lat do życia ale i dodanie życia do lat. Rzeczywistym sukcesem obecnej medycyny jest zwiększenie długości życia ludzkiego. W efekcie, aktualnie seniorzy stanowią większość mieszkańców domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych oraz instytucji dla przewlekle chorych podczas gdy drugi aspekt programu jest w naszym kraju wciąż kwestią otwartą.
- Jak zmotywować słuchaczy do szczególnego zainteresowania się tą dziedziną?
- Jak przygotować dobrą ofertę aktywizacji seniorów w poszczególnych placówkach ?
- Jak uzyskać akceptację podopiecznych do oferty i zmotywować do aktywności?

Na te pytania ciągle szukam odpowiedzi i stale ją modyfikuję zależnie od pogłębianej wiedzy i zdobywanych doświadczeń.

W przedmiocie teoretycznym jakim jest terapia zajęciowa, dział programowy "terapia zajęciowa w geriatrii" realizuję pod koniec drugiego semestru w wymiarze 12 godzin. Rozplanowanie w czasie jest korzystne ponieważ słuchacze od III semestru rozpoczynają zajęcia praktyczne w różnych placówkach leczniczych, rehabilitacyjnych, integracyjnych, opiekuńczo wychowawczych itd. W wielu z nich spotykają seniorów na potrzeby których zostali już uwrażliwieni.

Połowę godzin programowych przeznaczam na zagadnienia dotyczące problematyki starzenia się i starości. Skupiam się na istocie zjawiska, na aspektach biologicznych, psychologicznych, socjologicznych, na realizmie starości i filozofii starzenia.

Część tej wiedzy jest już słuchaczom dostępna dzięki korelacji z przedmiotami: socjologią, psychologią, pedagogiką.

Zajęcia realizuję metodami aktywnymi w których wielokrotnie odwołuję się do doświadczeń własnych słuchaczy związanych rodziną, osobami znajomymi czy z najbliższego otoczenia. Pozwala mi to szczególnie zwrócić uwagę słuchaczy na kulturowe znaczenie starości i osób starszych w życiu społecznym.

Drugą połowę godzin programowych przeznaczam na ćwiczenia, na których słuchacze projektują i prezentują zajęcia aktywizujące seniorów według modelowych celów, opisów sytuacji z uwzględnieniem placówki pobytu "teoretycznego podopiecznego" .Przygotowują też samodzielnie pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie zajęć.

Ta część ćwiczebna pozwala zmierzyć się słuchaczowi z możliwymi sytuacjami bio-psycho-społecznymi podopiecznych, na własną aktywność w sposobie rozwiązania problemu, na dokonanie oceny, sprecyzowanie wniosków. Słuchacz występuje w roli zarówno terapeuty jak i podopiecznego. Mnie natomiast, takie zajęcia dają dużą możliwość ukierunkowanej obserwacji postaw słuchaczy: stosunku do podopiecznego, sumienności, obowiązkowości, empatii, tolerancji itp.. i bieżącej ich modyfikacji. Na tych zajęciach wypracowaliśmy wiele ciekawych scenariuszy zajęć aktywizujących, które po stosownych do realnych potrzeb modyfikacjach, z powodzeniem zostały wykorzystane na zajęciach praktycznych. Na tym etapie nauki motywacja słuchaczy jest już duża, wypracowana prezentacją prognoz demograficznych, aktualnego rynku pracy i satysfakcją z wielu realnych działań.

Od początku nauki w szkole angażuję słuchaczy do udziału w imprezach o charakterze charytatywnym, integracyjnym, społecznym odbywających się w środowisku lokalnym Biorąc udział w realizacji konkretnych działań z osobami nie tylko starszymi ale znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej, zbieramy pozytywne doświadczenia i kształtujemy pożądane u terapeuty postawy i cechy osobowości. Tak przygotowani słuchacze rozpoczynają zajęcia praktyczne z pewną wiedzą i umiejętnościami które mogą twórczo rozwijać.

W opracowywaniu form aktywizacji seniorów opierałam się o propozycje kierunków podanych przez dr Zofię Zaorską, dydaktyka i organizatora działalności na rzecz ludzi starszych:
- zdrowie i sprawność fizyczna
- aktywność edukacyjna
- działania społeczne
W zależności od oszacowanych potrzeb podopiecznych w określonej placówce szkolenia, wspólnie ze słuchaczami wypełnialiśmy ramowe kierunki pomysłami form aktywizacji, które następnie po ocenie i stosownym opracowaniu proponowaliśmy podopiecznym.
I tak na przykład, z powodzeniem realizowaliśmy w oddziale długoterminowej opieki, dla podopiecznych mogących opuszczać łóżko, codzienną gimnastykę poranną. Odbywała się ona w świetlicy oddziałowej, na krzesłach czy wózkach, przy odpowiednio dobranej muzyce, w formie zabawy z fabułą, w zakresie ruchów dostępnych każdemu.

Z kolei, samodzielni uczestnicy turnusu rehabilitacyjnego chętnie brali udział w ok. 1,5 godzinnych spacerach krajoznawczych które przygotowywaliśmy wg różnych haseł np. "oglądamy i poznajemy pomniki przyrody". Każdy uczestnik był wyposażony w mapkę z wytyczoną trasą spaceru od miejsca pobytu. Dzięki temu niektórzy podopieczni po spacerze który doskonale integrował, w zawiązanych grupkach towarzyskich planowali powrót w/g upodobań. Tu dbałość o kondycję fizyczną i sprawność podopiecznych połączyliśmy z edukacją regionalną, możliwością przeżywania nowych doświadczeń, stwarzaniem okazji do kontaktu z innymi.

Inne satysfakcjonujące podopiecznych i nas działania to: organizowane wspólnie spotkania towarzyskie i okazjonalne: np. wieczory poetycko-muzyczne:
- "Polskie kolędy i tradycje świąteczne"
- "Etiuda morska"
- "Rejs statkiem po morzu wspomnień"
- "Kwadrans z balladą jesienną" itd.

To ostatnie zasługuje na szczególną uwagę ponieważ stało się wielkim wydarzeniem w oddziale długoterminowej opieki. Przygotowania trwały ponad trzy tygodnie. Uczestniczyła w nich większość podopiecznych na miarę dostępnych im aktywności. Z nimi przygotowaliśmy przepiękną, artystyczną, jesienną dekorację świetlicy z dostępnych, naturalnych darów jesieni. Etapy pracy dokładnie przemyśleliśmy i każdemu przygotowaliśmy takie zadanie żeby mógł sobie z nim poradzić. Jeden z podopiecznych, z niedowładną po udarze mózgowym kończyną górną prawą, codziennie poza właściwymi ćwiczeniami ruchowymi z rehabilitantem, usprawniał ją mozolnie nawlekając na sznurek kasztany w których wcześniej słuchacz nawiercił otwory. Tak pracując przez wiele dni, w sympatycznej atmosferze wspólnej pracy, stworzył kilka metrów dekoracyjnych łańcuchów. Ta sytuacja doskonale zmotywowała do dalszych działań słuchaczy, którzy doświadczyli tego, że nawet niewielki sukces wymaga mozolnej pracy(również słuchacza który przygotowując front robót, ręczną wiertarką nawiercał w każdym kasztanie otwór). Częścią poetycką zajęliśmy się my. I tak któregoś wieczoru, po kolacji, podopieczni, personel i my, spotkaliśmy się w jesiennej scenerii w świetlicy. Spędziliśmy bardzo wzruszający wieczór na który krajobraz zza okna, niedostępny podopiecznym, sprowadziliśmy do wnętrza. Warto było, każdy miał w tym swój udział i osobistą satysfakcję.W propozycjach aktywizacji mamy również wiele zajęć plastycznych, muzycznych, biblioterapeutycznych. Ogromną popularnością cieszy się origami zwłaszcza kiedy seniorzy poznają aspekty wielokierunkowego wpływu tej sztuki na człowieka.

W pracy ze słuchaczami wśród seniorów, wykorzystuję wiele elementów z pedagogiki zabawy kinezjologii edukacyjnej, całościowego treningu mózgu, artterapii, dramy, muzykoterapii, dotyku dla zdrowia i innych. Stale poszukuję umiejętności w zakresie nowych form pracy adekwatnych do potrzeb seniorów do czego również motywuję swoich słuchaczy. Wielu z nich uczestniczyło w tych samych kursach co ja. Wzajemnie działamy i wzajemnie zarażamy się pasją tego zawodu. Realizujemy również zadania edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w pogadankach, odczytach, prelekcjach w tematyce i zakresie dostępnym nam w przygotowaniach. Na inne zapraszamy specjalistów.
Senior- to temat rzeka i cały czas zbieram w nim doświadczenia.

2. Podsumowanie i wnioski
Światowa Organizacja Zdrowia eksponuje znaczenie szeroko rozumianej aktywności(fizyczna, intelektualna, pro społeczna) w procesie starzenia się. Aktywni żyją dłużej a jakość ich życia jest lepsza. Dobra, pogodna starość nie jest wyłącznie darem lecz kondycją, którą można osiągnąć własnym, umiejętnym działaniem. Stymulacja takich działań to domena między innymi terapii zajęciowej. Jak kształcić i kształtować przyszłego terapeutę zajęciowego do takich działań?
- mieć dobrą orientację w temacie i być jego rzeczywistym entuzjastą
- uwrażliwiać na potrzeby ludzi starszych i uczyć ich zrozumienia
- kształtować pozytywną postawę do starości
- przygotowywać i realizować aktywizację seniorów kompetentnie, z dbałością o szczegóły
- oferować różnorodne aktywności: intelektualne, kulturalne, społeczne, fizyczne, rekreacyjne, rozrywkowe itd. kierując się zainteresowaniami seniorów
- stosować do wyzwolenia aktywności seniorów różne bodzce zewnętrzne takie jak zachętę, wsparcie a czasem "dobre słowo"
- tworzyć właściwy klimat do aktywności seniorów, sprzyjający osiąganiu sukcesu
- korzystać z doświadczeń i wiedzy seniorów
- realizować najważniejszą potrzebę seniorów kontaktu z drugim człowiekiem.
- zawsze mieć na uwadze wewnętrzne zróżnicowanie grupy ludzi starszych i odpowiadać na indywidualne potrzeby

Bibliografia:
1. P.Stanisławski, Raport Integracji, "Integracja" nr.1/2002
2. Z.Zaorska, Dodać życia do lat, wyd. KLANZA, 1997
3. Materiały konferencyjne, "Ludzie złotego wieku w społeczeństwie", Świnoujście, 2002

Opracowanie: mgr Ewa Bracławska

Wyświetleń: 11090


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.