Sposoby zapobiegania nepowodzeniom szkolnym

W literaturze spotykamy się z różnymi definicjami niepowodzeń szkolnych. Czesław Kupisiewicz definiuje niepowodzenia szkolne jako rozbieżność między wiadomościami, umiejętnościami i nawykami opanowanymi przez uczniów, a materiałem jaki zgodnie z założeniami programowymi powinni poznać w zakresie poszczególnych przedmiotów.

Można spotkać się z różnymi klasyfikacjami niepowodzeń szkolnych. H. Spionek i Cz. Kupisiewicz dzielą je na:
- ekonomiczno - społeczne;
- pedagogiczne;
- biopsychiczne.

Do przyczyn ekonomiczno - społecznych należą:
- złe warunki materialne i mieszkaniowe;
- rozpad struktury rodziny i zakłócenia jej wewnętrznej atmosfery;
- niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców;
- niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka;
- brak zrozumienia i zaspokajania potrzeb dziecka.

Wśród przyczyn pedagogicznych według Cz. Kupisiewicza wyróżnia się trzy grupy:
- przyczyny związane z nieodpowiednimi z nieodpowiednimi "zewnętrznymi" warunkami pracy dydaktycznej nauczyciela;
- przyczyny, które wiążą się z działalnością dydaktyczną nauczyciela;
- przyczyny związane z wadliwą praca ucznia.

Niepowodzenia szkolne rodzą się najczęściej wtedy, gdy na ucznia działa jednocześnie kilka negatywnych czynników, z których bardzo często dominuje tylko jeden. Trwające przez dłuższy czas mogą przerodzić się w niedostosowanie społeczne. Doprowadzają do:
- braku zainteresowania nauką;
- częste wagary, nieobecności w szkole;
- lekceważącego stosunku do obowiązków szklonych;
- nonszalancji, arogancji i wrogiego stosunku do nauczycieli;
- braku opanowania emocji, agresywności;
- do kradzieży, rozboju, porzucania nauki;
- picia alkoholu;
- niechlujnego wyglądu;
- nieprzestrzegania norm i wymagań szkoły.

Problem niepowodzeń szkolnych nurtuje wielu pedagogów, naukowców i nauczycieli, którzy szukają sposobów zapobiegania im. Należą do nich:
1. Właściwa współpraca z rodzicami.
Poprzez pedagogizację należy zachęcić rodziców do wspólnych działań w zakresie nauki. Rodzicom powinno się uświadomić, że wychowanie niekonsekwentne, rozpieszczające czy rygorystyczne nie sprzyja nauce. Nauce sprzyja zainteresowanie rodziców nauką i problemami ich dzieci. Sprzyjają temu również częste kontakty rodziców z nauczycielami.

2. W zapobieganiu niepowodzeniom szkolnym ważną rolę odgrywa wykorzystanie przez nauczyciela uzdolnień pozaszkolnych i zainteresowań ucznia. Nauczyciel może zainteresować ucznia swoim przedmiotem wykorzystując jego uzdolnienia do urozmaicenia lekcji, a przez to uczeń może polubić przedmiot.

3. Zapobieganiu niepowodzeniom szkolnym może sprzyjać tworzenie ciepłej
i przyjaznej atmosfery w klasie. Dotyczy to przede wszystkim uczniów mniej zdolnych, ale pracowitych, którzy są wrażliwi i niepewni siebie. Taki uczeń jest często nieaprobowany w klasie, schematycznie traktowany przez nauczycieli. Zła sytuacja ucznia w zespole klasowym wpływa na jego wyniki w nauce i stosunek do nauki. Dotyczy to również uczniów bardzo dobrych, gdyż są oni ośmieszani jako kujony.

4. W związku z niepewnością uczniów zadaniem nauczycieli i wychowawców jest wykształcenie w nich poczucia własnej wartości.
Poczucie niższości jest jednym z czynników uniemożliwiającym uzyskanie pozytywnych wyników w nauce. Taki uczeń unika odpowiedzi, nie zgłasza się, obniża swoją samoocenę. W takich uczniach możemy wykształcić poczucie własnej wartości poprzez organizowanie zajęć dodatkowych - teatrzyki, inscenizację, itp.

5.Zapobiegając niepowodzeniom szkolnym należy pamiętać o stosowaniu właściwych metod pracy:
- unikać nieciekawych lekcji, zainteresować uczniów przedmiotem, stosować aktywizujące metody pracy;
- starać się indywidualnie traktować uczniów opóźnionych w nauce, jak również uczniów zdolnych;
- starać się dopasować do luk i zaległości w nauce; na bieżąco pytać, oceniać i likwidować opóźnienia;

6. W przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych ważną rolę odgrywa właściwa metodyka pracy umysłowej, higiena pracy umysłowej.
Należy zapoznać ucznia z właściwym sposobem samodzielnego uczenia się oraz kształcić w nich spostrzegawczość, wyobraźnię, zdolność do koncentracji uwagi.

Należy uświadomić uczniom, że na efektywność nauki w domu wpływa:
a) stan psychofizyczny - uczeń przystępując do nauki musi być wypoczęty, zdrowy, pozytywnie nastawiony do wykonywania zadań;
b) warunki zewnętrzne - świeże powietrze, właściwa temperatura, oświetlenie o właściwej intensywności, wygodne krzesło i biurko, odpowiednie natężenie dźwięku, brak osób, które przeszkadzają i męczą, porządek;
c) sposób uczenia się:
- sprawdzać, jaką mamy pamięć (wzrokową, słuchową, ruchową) i w zależności od niej wybrać sposób uczenia się;
- wybrać czas nauki uwzględniając porę dnia, w której pracuje się nam najlepiej;
- zaczynać naukę od przedmiotów najtrudniejszych;
- robić krótkie przerwy;
-
- przeplatać przedmioty ścisłe humanistycznymi; reagować przerwami na drobne objawy przemęczenia;

d) warunki wewnętrzne - wykształcić w uczniach motywacje, ambicje,
aspiracje oraz uczulić na zbadanie swojego zdrowia.

7. Ważną rolę w zapobieganiu niepowodzeniom szkolnym odgrywa osoba nauczyciela.

M. Tyszkowska zwraca uwagę na osobowość nauczyciela, jego upodobania, sposób postępowania, stosunek do uczniów, charakter, a także powierzchowność.

Do tych cech J. Sobocińska dodaje poziom intelektualny, przygotowanie zawodowe, ogólną postawę i fachowość z przedmiotu. To jest kluczem do sukcesu ucznia.

Właściwa postawa nauczyciela sprzyja przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych. Gdzie brak prawdziwej dojrzałości osobistej i zawodowej tam ofiarą staje się uczeń

Bibliografia:
H. Hamer Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa VEDA 1994
B. Hiszpańska Pomóż młodzieży znaleźć wartości, drogowskazy. Poradnik dla nauczycieli. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 1992
B. Łuczak Niepowodzenia w nauce. Przyczyny. Skutki. Zapobieganie.
M. Taraszkiewicz Jak uczyć lepiej
J. Rudniański Jak się uczyć Warszawa 1987
M. Marek - Ruka Niepowodzenia szkolne, a niedostosowanie społeczne młodzieży , Nasza Księgarnia 1976
H. Spionek Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne PWN, Warszawa 1975

Opracowanie: Iwona Bujak

Wyświetleń: 885