Katalog

Małgorzata Żak-Król, Maria Borkowska
Plastyka, Artykuły

Ekslibrys ? znak własnościowy książki

- n +

Ekslibrys - znak własnościowy książki

Ekslibrys (łac.ex.libris) to graficznie opracowana kartka z napisem (imię i nazwisko, nazwa instytucji) lub symbolem (herb) , wskazująca właściciela książki, naklejana najczęściej na odwrocie jej przedniej okładki. Ekslibrysy wykonywano różnymi technikami (drzeworyt, akwaforta, miedzioryt, akwatinta, litografia, mezzotinta, cynkografia) . Geneza ekslibrysu pochodzi od herbu malowanego na kartach ksiąg rękopiśmiennych jako znak własnościowy (połowa XIV w.) . W zachodniej Europie w postaci naklejanej kartki pojawił się pod koniec XV w. Właścicielami najstarszych ekslibrysów byli: Hans Igler (1470 r.),Telamonius Limberger (1498 r.), W. Prickheimer (1511 r.), M. Drzewicki (1516 r.).W XVI w. obok superekslibrysu najpopularniejszą formą znaku własnościowego książki był ekslibrys.Większość szesnastowiecznych ekslibrysów powstawało w technice drzeworytu przy zastosowaniu w zdobnictwie motywów heraldycznych. Pod koniec XVI i w XVII wieku w miejsce dekoracyjnych znaków drzeworytowych pojawiły się ekslibrysy miedziorytowe, przeładowane elementami barokowymi. W ornamentyce ekslibrysów obok form heraldycznych występowały motywy architektoniczne, widoki wnętrz bibliotecznych, sceny religijne, motywy symboliczne i alegoryczne oraz portrety. W XVIII wieku wprowadzono nowe techniki graficzne przy wykonywaniu znaków własnościowych książek. Były to: akwaforta i mezzotinta. W zdobnictwie ekslibrysów pojawiły się motywy roślinne, pejzaże, sceny rodzajowe w stylu rokoko. W XIX wieku wzrosła ilość wykonywanych znaków własnościowych książek, obniżył się jednak ich poziom artystyczny. Stosowane techniki graficzne takie jak litografia czy cynkografia były mniej atrakcyjne niż poprzednie.W użyciu powszechne były ekslibrysy drukarskie (typograficzne) , w których napis własnościowy otaczała ramka akcydensowa. Od połowy XIX wieku nasiliło się kolekcjonowanie znaków książkowych. Z inicjatywy hobbystów ukazywały się naukowe publikacje na temat ekslibrysów, wydawano specjalne czasopisma. Powstawały stowarzyszenia kolekcjonerów ekslibrysów, organizowano aukcje, konkursy, wystawy oraz kongresy. Odrodzenie artystycznego znaku książkowego nastąpiło na początku XX wieku.. Powrócono do szlachetnych technik graficznych (drzeworyt, miedzioryt, akwaforta), które podnosiły walory estetyczne nie tylko ekslibrysów ale również książek. Z czasem ekslibrys stracił swoje znaczenie użytkowe jako znak własnościowy książek. Stał się przedmiotem kolekcjonerskim dla hobbystów. Gromadzeniem ekslibrysów dla celów naukowych zajmują się biblioteki. Najbogatszą kolekcję posiada British Museum (ok. 100 000 znaków).

W roku szkolnym 2003/ 2004 w Gimnazjum im. Ludwika Stępczaka w Sławie zorganizowano konkurs na ekslibrys biblioteki szkolnej. Przedsięwzięcie poprzedziła gazetka informacyjna o historii i technikach wykonywania ekslibrysów oraz wystawa ekslibrysów rożnych bibliotek szkolnych. Przeprowadzono także cykl zajęć bibliotecznych podczas których uczniowie zapoznali się z problematyką ekslibrysu. Członkowie Kółka Plastycznego pod kierunkiem pani mgr Marii Borkowskiej wykonali projekty (matryce i odbitki) ekslibrysów dla księgozbioru w czytelni i wypożyczalni, techniką linorytu. Wszystkie prace konkursowe umieszczono na gazetce pod tytułem "Grafika - ryt wypukły - linoryt". Dnia 3 lutego 2004 roku jury (członkowie Samorządów Klas) po dokładnym obejrzeniu projektów - odbitek największą ilość punktów przyznało uczennicom: Angelice Wysockiej i Annie Krawczyk. Ekslibrysy zostały umieszczone na pieczątkach, którymi asystenci bibliotekarza i członkowie Kółka Plastycznego przez pozostały okres roku szkolnego pieczętowali księgozbiór gimnazjum.

zdjęcie I
zdjęcie II

Bibliografia:
Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław 1971

Opracowanie: Maria Borkowska - plastyk
Małgorzata Żak - Król - bibliotekarz

Wyświetleń: 2700


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.