Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.

Plan pracy:

1.Granice wieku przedszkolnego.
2. Rozwój fizyczny.
3. Rozwój ruchowy.
4. Rozwój procesów poznawczych.
a) Wrażenia.
b) Spostrzeżenia.
c) Uwaga.
d) Wyobraźnia.
e) Pamięć.
f) Rozwój mowy.
g) Rozwój myślenia.
5. Rozwój emocjonalno- społeczny.
6.Formy działalności dziecięcej.
a) Zabawy konstrukcyjne.
b) Zabawy tematyczne.
c) Twórczość artystyczna.


Opracowała: Ilona Skwarnecka
Przedszkole Miejskie „Pod sosnami” nr 2 w Tuszynie


Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.


1. Granice wieku przedszkolnego


Wiek przedszkolny obejmuje okres życia dziecka od 3 do 7 lat. Wyróżnienie tego okresu rozwoju i przyporządkowanie mu wyżej wymienionych lat życia dziecka zostało dokonane na podstawie periodyzacji rozwoju psychicznego, jaką opracowała M. Żebrowska, a dotyczącą okresów dzieciństwa i młodości aż do osiągnięcia przez człowieka dojrzałości psychicznej.
Na podstawie koncepcji stadialnej opracowanej w ośrodku krakowskim możemy określić, że wiek przedszkolny to stadium średniego dzieciństwa (3-7 lat), w którym można wyodrębnić dwie fazy, gdzie granica faz występuje około 5 roku życia dziecka. „Wyróżnienie poszczególnych stadiów wieku dziecięcego, a w ich obrębie faz wcześniejszych i późniejszych, ma na celu uwydatnienie dynamiki rozwoju psychicznego. Polega ona między innymi na tym, że struktury psychiczne, tj. całokształt typowych dla danego stadium rozwoju „właściwości wieku”, przechodzą najpierw przez etap wytwarzania się i kształtowania nowych jakości, które następnie stabilizują się i utrwalają. Osiągnięcia rozwojowe danego stadium są ponadto podłożem dalszego wzrostu i przeobrażeń. Jest to zgodne z teorią Piageta odnoszącą się do umysłowego rozwoju dziecka. Prawidłowość ta ma jednak szerszy zasięg, tzn. dotyczy ona zmian rozwojowych w różnych dziedzinach życia psychicznego: w sferze świadomości, osobowości, emocji i motywacji, wartości i moralności itp.”.
„Określenie „wiek przedszkolny” oznacza, że w tym okresie dziecko nie podejmuje jeszcze obowiązków szkolnych, nie zaś że uczęszcza do przedszkola”. Grono dzieci w tych latach uczęszcza do przedszkola, które stanowi w naszym systemie oświatowym pierwszy szczebel nauczania.
„Granice chronologiczne wieku przedszkolnego są względne, podobnie jak granice pozostałych okresów rozwojowych. Bywają trzylatki nie przystosowane do udziału w grupie przedszkolnej oraz dzieci, które mogą być zapisane do szkoły przed ukończeniem 7 lat. Każde dziecko rozwija się w innym nieco tempie, w odmiennych warunkach środowiskowych, każde jest odrębną indywidualnością, różni się od swoich rówieśników rozmaitymi cechami fizycznymi i psychicznymi. Jednakże u wszystkich dzieci pomiędzy 3 a 7 rokiem życia zachodzą zmiany w psychice, typowe i charakterystyczne wyłącznie dla wieku przedszkolnego, które pozwalają wyodrębnić ten okres od innych okresów rozwojowych”.
Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju i otwarcie się dziecka na otaczającą rzeczywistość, powinien być jednocześnie czasem radości i pozytywnych doznań, jakie niesie odkrywanie świata. Doświadczenie, które pozostawia w człowieku ten okres życia jest często podstawą, na której buduje się jego osobowość, jego stosunek do siebie, innych, świata.


2. Rozwój fizyczny


Rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym charakteryzuje się zwolnieniem tempa zmian. W porównaniu z okresem wcześniejszym szybkość procesów rozwojowych maleje. Dotyczy to zarówno wysokości i ciężaru ciała, jak i wielkości poszczególnych organów: nieco wolniej rośnie mózg, trzustka, żołądek, śledziona, nerki, płuca. Przebieg zmian rozwojowych w tym wieku jest raczej równomierny- bez wyraźnych zahamowań i gwałtownych przyspieszeń. Pewne nasilenie zmian rozwojowych można zaobserwować między 4. a 5. rokiem życia. Następują wówczas większe przyrosty wysokości i masy ciała niż między 3. a 4. i 5. a 6. rokiem życia. Wiek 3-6 lat to okres doskonalenia struktury i funkcji organizmu dziecka oraz jego narządów wewnętrznych.
Między 3. a 6. rokiem życia sylwetka dziecka ulega stopniowym zmianom. Trzylatek charakteryzuje się stosunkowo dużą głową, długim tułowiem i krótkimi kończynami oraz słabo zaznaczonymi fizjologicznymi krzywiznami kręgosłupa. Proporcje te stopniowo zmieniają się, następuje przyrost wysokości ciała, przy czym spowodowany jest on głównie wydłużaniem się kości długich, zwłaszcza nóg. Sylwetka dziecka pięcio-, sześcioletniego staje się bardziej harmonijna, smuklejsza.
Wszystkie kości dziecka w wieku przedszkolnym są miękkie i elastyczne. Cechuje je przewaga tkanki chrzęstnej nad kostną. Stopniowo pojawia się więcej jąder (punktów) kostnienia. Kości dziecka powoli zmniejszają zawartość wody, a zwiększa się wysycenie ich składnikami mineralnymi. W kolejnych latach kości dziecka wzmacniają swoją strukturę, ale nadal pozostają elastyczne i miękkie. Dzięki elastyczności zwiększa się ich odporność na złamania, ale z złych warunkach rozwojowych łatwiej mogą ulec deformacji.
„Prawidłowy rozwój układu kostnego jest związany z aktywnością fizyczną dziecka. Kość do prawidłowego ukształtowania struktury potrzebuje zarówno sił, które je zgniatają, jak i sił rozciągających. Odpowiadająca możliwością dziecka aktywność ruchowa stanowi warunek prawidłowego rozwoju kośćca. Bezczynność, ale także przeciążenie dziecka pracą, może być przyczyną nieprawidłowego rozwoju i deformacji kości.”
Z wiekiem liczba kości w organizmie człowieka zmniejsza się na skutek ich zrastania się. U noworodka występuje około 400 kości, u dziecka w wieku przedszkolnym około 300, a u dorosłego- 208. U dziecka w wieku przedszkolnym rozpoczyna się proces wyrzynania zębów stałych.
Łączące kości stawy odznaczają się u dziecka w wieku przedszkolnym dużą ruchliwością. Otaczające je więzadła są oczywiście słabsze niż u dorosłych, cieńsze i słabiej przyrośnięte do kości. Mimo to są wystarczająco prężne i wytrzymałe, aby zapewnić ograniczenie niepożądanych ruchów i wystarczającą stabilizację stawów. Dziecko w wieku przedszkolnym charakteryzuje duża obszerność ruchów w stawach (gibkość).
Ciało człowieka porusza 696 mięśni. Stanowią one 25% masy ciała dziecka w wieku przedszkolnym, ale u dorosłego już ponad 40% masy ciała. Widać z tego, że dziecko ma jeszcze mało masy mięśniowej. Jego mięśnie są ponadto słabe, włókna cienkie i delikatne. W mięśniach jest dużo wody, a mniej substancji stałych i białka.
Postępujący rozwój tkanki mięśniowej dotyczy głównie zwiększania długości i masy mięśni, gdyż liczba włókien mięśniowych może wzrosnąć jedynie o 10%. Masa mięśni zwiększa się w rozwoju człowieka aż ośmiokrotnie. W 3. i 4. roku życia przyrost mięśni dotyczy głównie długości. Dopiero około 5. roku życia następuje wyraźne zwiększenie masy mięśni dziecka, a przez to wzrost ich siły. Uwidacznia się to m.in. w polepszeniu osiąganych przez dziecko wyników sprawnościowych i wydolnościowych. Rozwój poszczególnych grup mięśniowych nie jest jednakowy. Najszybciej rozwijają się mięśnie o dużej masie i duże grupy mięśniowe tułowia i kończyn, słabsze i mniej wykształcone są m.in. mięśnie dłoni i palców. Sprawność i siła mięśni wzrasta w kierunku od głowy do kończyn, a w obrębie kończyny górnej przyrost siły odbywa się w kierunku od ramienia do dłoni.
Serce dziecka w wieku przedszkolnym jest stosunkowo słabe i małe- ma małą pojemność. Naczynia krwionośne są za to dość szerokie, a ich ilość wraz z siecią naczyń włosowatych nie jest jeszcze duża. Ciśnienie krwi jest przez to mniejsze niż u dorosłego, a czas krwioobiegu krótszy. Jest to korzystne dla serca dziecka, gdyż pozwala mu zmniejszyć wysiłek. Mimo to serce dziecka ze względu na swoją małą pojemność, a jednocześnie ogromne zapotrzebowanie organizmu na transportowane przez krew tlen i składniki odżywcze, musi pracować intensywniej niż serce dorosłego. Częstość skurczów serca jest u dziecka znacznie wyższa niż u dorosłego. „Jednocześnie serce dziecka odznacza się dużą tolerancją na wysiłek i przekraczanie granic normalnej pracy. Nie może to jednak trwać długo. Im dziecko młodsze, tym krótszy musi być jednostajny wysiłek, a częstsze przerwy.”
Rozwój płuc dziecka idzie w parze z rozwojem klatki piersiowej, która z wiekiem zmienia swój kształt. Początkowo klatka piersiowa jest beczkowata, następnie przybiera kształt ściętego stożka, spłaszczając się i wydłużając.
„Wraz z wiekiem wzrasta ilość pęcherzyków płuc, a także ich pojemność. Pojemność płuc dziecka jest jednak mała, przy zwykłym oddechu wynosi około 90- 100 cm³ u trzylatka i wzrasta w wieku 6-7 lat do 120-200 cm³. Małą pojemność oddechową wyrównuje dziecko zwiększoną częstością oddechu. Dziecko trzyletnie oddycha z częstotliwością około 30 oddechów na minutę, sześciolatek -27 oddechów na minutę, a dorosły wykonuje średnio 16 oddechów na minutę.”
Jeżeli dziecko potrzebuje więcej tlenu (np. przy wysiłku fizycznym), zwiększa raczej częstość oddechów niż ich głębokość. Starsze dziecko zwiększone zapotrzebowanie na tlen przy wysiłkach fizycznych zaspakaja głównie przez zwiększenie głębokości oddechów, a nie tylko przez zwiększenie ich częstości.
U dziecka w wieku przedszkolnym przeważa tzw. oddychanie torem brzusznym- wdech i wydech związane są głównie z ruchami przepony. Zmiana na oddech piersiowo- brzuszny następuje dopiero w wieku 6-7 lat.
Rozwój układu nerwowego polega głównie na jego czynnościowym dojrzewaniu. Ilość komórek nerwowych nie ulega bowiem zwiększeniu już od około 5. miesiąca życia płodowego. Doskonaleniu i dojrzewaniu ulega zarówno układ ośrodkowy (mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony), jak i układ obwodowy.
W ośrodkowym układzie nerwowym następuje kolejne dojrzewanie struktur coraz precyzyjniej kierujących ruchami, rejestrujących doznania i sterujących reakcjami. Ośrodki te to zbiory komórek, w obrębie których zachodzą skomplikowane procesy koordynacji funkcji organicznych i czynności ruchowych. U małych dzieci zwoje mózgowe są słabo rozwinięte, a komórki nerwowe mają małą ilość rozgałęzień. Stopniowo dojrzewają coraz wyższe ośrodki, pozwalając precyzyjniej sterować ruchami i skojarzeniami. Dzięki temu dziecko doskonali swoje zachowania ruchowe, bogaci je i celowo dostosowuje do aktualnych potrzeb.
W obrębie układu obwodowego rozwój i doskonalenie związane są z procesem mielinizacji włókien nerwowych i reinerwacji mięśni. Mielinizacja to obrastanie włókien nerwowych otoczkami tłuszczowymi, które spełniają rolę podobną do izolacji na przewodach elektrycznych. Dzięki temu impulsy płynące nerwami z ośrodkowego układu nerwowego do mięśni trafiają do odpowiednich jednostek motorycznych, a nie pobudzają obszarów zbędnych dla danej czynności. W konsekwencji tworzenie otoczek mielinowych ogranicza niepotrzebne przyruchy występujące często w działaniach dzieci. Inerwacja polega na stopniowym wydłużaniu się wypustek komórek nerwowych i tworzeniu połączeń z włóknami mięśniowymi. Stanowi to podłoże dla koordynacji nerwowo- mięśniowej. Zaawansowanie inerwacji odgrywa decydującą rolę w opanowywaniu przez dziecko czynności ruchowych. Inerwacja drobnych mięśni, np. dłoni, ma miejsce później niż wielkich mięśni. Jest to drugi, obok rozwoju siły mięśniowej, powód łatwiejszego opanowania przez dziecko np. biegu niż ruchów manipulacyjnych.
Im dziecko jest młodsze, tym bardziej widoczna jest u niego przewaga układu pobudzania nad układem hamowania. Towarzyszące temu szybkie występowanie znużenia ośrodkowego układu nerwowego powoduje, że dziecko ma trudności z dłuższym skupieniem uwagi i jest przyczyną utraty zainteresowania nawet dla bardzo atrakcyjnych, ale długotrwałych czynności.


3. Rozwój ruchowy


Rozwój ruchowy dziecka jest ściśle związany z jego rozwojem somatycznym (rośnięciem, zmianami proporcji, przyrostem masy mięśni, procesem kostnienia szkieletu), z rozwojem fizjologicznym (usprawnieniem mechanizmów krążenia i oddychania , przebiegiem biochemicznych procesów w mięśniach, dojrzewaniem układu nerwowego) i rozwojem psychicznym (od którego zależą motywy podejmowanych czynności ruchowych oraz stany emocjonalne w znacznym stopniu regulujące czynności ruchowe i poziom sprawności), a także z rozwojem umysłowym (który warunkuje racjonalność postępowania) i z rozwojem społecznym (który każe dziecku honorować racje innych i dostosować swoje zachowanie- w tym motorykę- do obowiązujących norm i obyczajów).
Rozwój sprawności ruchowej dziecka w wieku przedszkolnym przebiega w dwóch kierunkach: z jednej strony jest to doskonalenie ruchów postawno-lokomocyjnych (chodu, biegu, skoków, wspinania się itp.), z drugiej rozwój ruchów manipulacyjnych (polegających na zdolności posługiwania się przedmiotami i narzędziami codziennego użytku).
Charakterystyczną cechą dziecka wieku przedszkolnego jest jego wielka biologiczna potrzeba ruchu. Jest ona przyczyną ogromnej ruchliwości dziecka, dużej liczby kroków, tendencji do ruchów zbyt obszernych, rozrzutnych.
Okres przedszkolny jest wiekiem, kiedy obserwujemy dalszy rozwój sprawności motorycznej, następuje automatyzacja ruchów cyklicznych (chodu, biegu), opanowanie pozycji i ruchów równoważnych, rozwija się zdolność koordynacji i podwyższa poziom ogólnej sprawności fizycznej.
Wzrasta równocześnie zaradność dziecka, jego ruchy stają się „inteligentniejsze”- bardziej dostosowane do zmieniających się sytuacji.
Jednocześnie rozwija się samoobsługa i samodzielność. Dziecko samo je, myje się rozbiera i ubiera, utrzymuje porządek we własnych rzeczach, pomaga w łatwych pracach domowych.
Dziecko w tym wieku uczy się jeździć na rowerze, pływać, jeździć na nartach i łyżwach, grać na instrumentach.
Stopniowo doskonalące się ruchy drobnych mięśni dłoni umożliwiają coraz sprawniejsze posługiwanie się ołówkiem, pędzelkiem, nożyczkami.
„U dzieci przedszkolnych występuje dziwne dla dorosłych zjawisko: szybciej uczą się pływać lub jeździć na łyżwach niż np. zapinać guziki czy wiązać sznurowadła. Te ostatnie czynności wydają się dorosłemu łatwiejsze niż wymagające większego wysiłku ruchy pływaka czy łyżwiarza. Dla dziecka jednak drobne ruchy manualne są jeszcze trudne i bardziej męczące niż praca dużych grup mięśniowych”.
Odmiennie również niż u dorosłych przebiegają u dzieci w wieku przedszkolnym procesy zmęczenia i odpoczynku. Różnice te związane są z inną motoryką, wydolnością i psychiką dziecka, jego możliwościami i potrzebami ruchowymi. Dziecko szybciej reaguje ruchem na bodźce. Szybko się wyczerpuje i męczy, wymagając chwili odpoczynku, lecz również szybciej po wysiłku wraca do normy. Po chwili odpoczynku od nowa gotowe jest do podjęcia dalszej zabawy. Zmęczenie u dziecka ma najczęściej podłoże w niewłaściwie dozowanych przerwach w wysiłku dużym wydatku energetycznym. Aby do tego nie dopuścić, dziecko samorzutnie i w sposób nieświadomy dokonuje częstych zmian typu ruchu. Będąc stale aktywne, „ekonomizuje” swoją pracę: gdy jedne grupy mięśni są zmęczone, wykonuje przejście do ruchów angażujących inne grupy mięśni, pozwalając tym pierwszym odpocząć.
Tempo rozwoju motorycznego dziecka w wieku przedszkolnym nie jest równomierne. Każdy rok przynosi istotną różnicę w poziomie sprawności i rozwoju motorycznym. Najszybsze zmiany występują między 4. a 5. rokiem życia. W wieku 5 lat dziecko wchodzi w tzw. złoty okres motoryczności. Kończąc 6. rok życia, osiąga taki poziom rozwoju motorycznego i umysłowego, który pozwala mu na podjęcie nauki szkolnej.
Poszczególne dzieci mogą różnić się między sobą tempem rozwoju motorycznego. Wpływa na to wiele cech wrodzonych, w tym głównie tzw. uzdolnienia ruchowe, ale także bardzo istotne znaczenie mają także czynniki środowiskowe m.in. tryb życia, ćwiczenie, trening.
„Ruch i zabawa są przejawami zaspakajania potrzeb dziecka. Pozwalają doskonalić motorykę, ale są także istotnym czynnikiem rozwoju somatycznego, psychicznego i społecznego. Należy umożliwiać dziecku wszechstronną aktywność ruchową, sprzyjać jej i wspomagać. Ograniczanie spontanicznej aktywności ruchowej dziecka jest sprzeczne z jego potrzebami rozwojowymi”.

4. Rozwój procesów poznawczych


Sposób, w jaki dziecko spostrzega świat, zależy od stanu i możliwości jego narządów zmysłowych oraz od dopływu bodźców niosących informacje o świecie. Liczba informacji tkwiąca w środowisku jest ogromna, dziecko nie odkrywa ich jednak od razu po urodzeniu. Rozwój zmysłowego poznania świata polega na tym, że wraz z wiekiem następuje coraz bardziej dokładne i subtelne różnicowanie własności i aspektów spostrzeganego obiektu, wzrasta „specyficzna odpowiedzialność” między informacją bodźcową o środowisku a percepcją.
a) Wrażenia
W odbieraniu bodźców płynących z otoczenia u dziecka w wieku przedszkolnym zaczyna dominować narząd wzroku. Dziecko trafnie rozpoznaje podstawowe barwy widma, nabywa zdolności rozróżniania odcieni barwnych. Polepsza się także ostrość wzroku, która umożliwia rozróżnianie bogatych szczegóły przedmiotów, obrazów.
Przejawem wzrostu wrażliwości słuchowej u dzieci w wieku przedszkolnym jest zarówno rozwój słuchu werbalnego, tj. zwiększona wrażliwość na dźwięki mowy ludzkiej, jak też słuchu muzycznego, co wyraża się w coraz lepszej umiejętności rozróżniania tonów pod względem ich wysokości, siły i barwy oraz w zdolności do rozpoznawania różnych szmerów. Dzieci w tym wieku interesują się muzyką: lubią jej słuchać i potrafią śpiewać proste w układzie piosenki.
b) Spostrzeżenia
Spostrzeżenia dzieci w wieku przedszkolnym cechuje nadal synkretyzm. Dzieciom sprawia trudność wyodrębnienie elementów spostrzeganego obrazu, rozczłonkowanie go na części oraz wiązanie tych części w spójną całość. „ Percepcję dzieci w wieku przedszkolnym cechuje słaba wybiórczość: wyróżniają one pewne szczegóły „pod rząd”, bez powiązania z innymi składnikami obrazu, w sposób mało uporządkowany i zorganizowany. Kierują się przy tym silnymi cechami bodźców: ich łatwo uchwytnymi własnościami, które przyciągają od razu uwagę dziecka, jak jaskrawa barwa, wyrazisty kształt, głośny lub powtarzający się motyw muzyczny."
Inną cechą spostrzeżeń dziecięcych jest ich ścisły związek z działaniem. U dzieci 6- letnich obraz przedmiotów i jego części kształtuje się na podstawie spostrzeżeń, a działanie praktyczne weryfikuje tylko adekwatność obrazu. Spostrzeżenie zostaje zatem wyodrębnione z działania przedmiotowego.
Wiele informacji o rozwoju percepcji wzrokowej oraz orientacji dziecka w przestrzeni dostarczają zarówno jego rysunki dowolne jak i odtwarzanie rozmaitych figur według wzorów oraz rozpoznawanie kształtów geometrycznych.W wieku 6 lat dzieci reprodukują poprawnie kwadrat, prostokąt, koło, trójkąt oraz niektóre figury złożone (np. przecinające się koła, koło wpisane w trójkąt), trudności sprawia im romb, gdyż muszą w tym wypadku przezwyciężyć dynamiczne wyobrażenie rozchodzących się lub zbiegających linii kątów.
Analiza swobodnych rysunków dzieci, jak również sposobów odtwarzania przez nie wytworów rysunkowych, wykazuje, że nie ujmują one jeszcze dokładnie wielkości i proporcji przedmiotów ani ich części składowych.
Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko ocenia zazwyczaj dobrze wielkość przedmiotów niezbyt od siebie oddalonych, natomiast ocena wielkości przy zmieniającej się wielkości przedmiotów, wymagająca ujęcia skrótu perspektywicznego napotyka duże trudności między innymi dlatego, że dzieci nie potrafią równocześnie ujmować wszystkich trzech wymiarów przedmiotów. Mieszają często wysokość z długością, szerokość z wysokością itp. Nie potrafią także określić słowami własności przestrzennych przedmiotów, trafnie wskazanych na obrazkach np. góra i dół.
c) Uwaga
Sposób percepcji świata przez dziecko wiąże się z charakterystycznymi cechami jego uwagi. Uwaga dzieci w wieku przedszkolnym nie jest ani zbyt trwała, ani też przerzutna i podzielna. Dziecko zmienia często przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności lub zabawy, aby przejść do następnej. Przerywa rozpoczętą czynność gdy zaczyna się nią nudzić. Jego uwaga jest przede wszystkim mimowolna.
U starszych przedszkolaków można obserwować przejawy kształtującej się uwagi dowolnej. Potrafią one słuchać uważnie nauczycielki, zachowują się spokojnie na przedstawieniu mimo, że dobrze znają jego treść i nie są nim specjalnie zaciekawione, albo też mogą dotrwać do końca na dłuższym spacerze lub na wycieczce, chociaż czują się zmęczone marszem i nadmiarem wrażeń.
„Stopień koncentracji uwagi i umiejętności skupienia uwagi dowolnej zależą w dużej mierze od indywidualnych cech dzieci, zwłaszcza od typu ich temperamentu, a nie tylko od wieku. Dzieci flegmatyczne na ogół łatwiej i dłużej koncentrują się na podjętej czynności niż dzieci żywe i ruchliwe, które natomiast mają uwagę bardziej przerzutną i podzielną”.
d) Wyobraźnia
W literaturze psychologicznej podkreśla się często, że dzieci w wieku przedszkolnym obdarzone są bujną wyobraźnią. Potrafią one nawet zmyślać rozmaite fakty i zdarzenia, które nie zachodziły w rzeczywistości, przeżywają czytane im bajki lub opowiadania tak jakby działo się to naprawdę, a w zabawach tematycznych identyfikują się czasem z fantastycznymi postaciami z bajek i baśni.
Dziecko zachowuje się niekiedy jakby żyło w innym świecie, ożywia martwe przedmioty (animizm), kształtuje rośliny i zwierzęta na podobieństwo człowieka (antropomorfizm dziecięcy).
„Różnorodne działania podejmowane przez dzieci spontanicznie, samowolnie albo z inicjatywy dorosłych, w domu i przedszkolu, rozwijają twórczą wyobraźnię dziecka. Na rysunkach, wytworach plastycznych czy też w zabawie dzieci nie tylko imitują i kopiują wzory i modele, lecz także przekształcają twórczo materiał, jakim dysponują w danych warunkach”.
Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko pod wpływem wykonywania różnego rodzaju zadań uczy się hamować swoją wyobraźnie, stad mówimy o przejściu wyobraźni mimowolnej w sterowany proces –wyobraźnię dowolną.
Cechy wyobraźni dziecka 6-7 letniego są na pozór sprzeczne. Z jednej strony podkreśla się często, że dzieci mają w tym okresie szczególnie bujną wyobraźnię. Z drugiej strony, pojmują dobrze przede wszystkim, to co uchwytne i konkretne, z czym można się zapoznać bezpośrednio w działaniu.
e) Pamięć
Pamięć umożliwia zdobywanie doświadczenia indywidualnego. Pamięć dzieci w wieku od 3 do 7 lat ma charakter mimowolny, podobnie jak wyobraźnia lub uwaga.
Pod koniec wieku przedszkolnego pojawiają się u dzieci zaczątki pamięci dowolnej. Sprzyjają jej sytuacje, w których dziecko musi zapamiętać jakieś polecenie lub przypomnieć sobie obowiązujące je nakazy i zakazy. Ćwiczenia pamięci dowolnej odbywają się też w toku zabaw dydaktycznych i gier z regułami, podczas przygotowania wierszyków czy piosenek na jakąś uroczystość w przedszkolu.
Warto też wspomnieć o ciekawym i trudnym do wyjaśnienia od strony teoretycznej zjawisku reminiscencji, które jest charakterystyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym. „Polega ono na tym, że materiał zostaje odtworzony dokładniej po pewnym czasie niż przy pierwszej jego reprodukcji, co wydaje się paradoksalne, gdyż oczekiwalibyśmy, że w miarę upływu czasu od percepcji materiał będzie ulegał coraz większemu zapominaniu”.
f) Rozwój mowy
O rozwoju mowy w okresie przedszkolnym świadczy opanowanie podstaw gramatycznych systemu języka, prawidłowa wymowa oraz słownictwo dziecka, zarówno słownik czynny jak i bierny.
W ciągu okresu przedszkolnego dziecko stopniowo poszerza swój słownik i operuje coraz sprawniej regułami fonetyki i gramatyki języka. W rezultacie, w wieku 6-7 lat posługuje się już swobodnie mową potoczną, zależną i niezależną i porozumiewa się bez trudu z innymi ludźmi, przekazując im za pomocą języka dźwiękowego swe myśli, pragnienia i żądania, emocje i uczucia.
Mowa dziecka pod koniec wieku przedszkolnego staje się również mową kontekstową (wiązaną ścisłą), ponieważ jest zrozumiała w swej strukturze językowej we wzajemnych związkach między słowami tworzącymi wypowiedź, czyli w kontekście, natomiast niezależnie od sytuacji i jej pozawerbalnych składników.
Monologowanie stopniowo znika na korzyść mowy dialogowej, pytań, rozmów, które dzieci coraz częściej prowadzą między sobą i z dorosłymi. Na mowę dialogową składają się wypowiedzi nawiązujące do słów rozmówcy (repliki) oraz pytania i odpowiedzi.
Dzieci 6-letnie podejmują rozmowy w oderwaniu od działania, dla przyjemności kontaktu z innymi, dla podzielenia się swoimi zainteresowaniami.
W wieku przedszkolnym doskonali się nadal umiejętność stosowania poprawnych form fleksyjnych. Zdarzają się jednak nadal błędy, zwłaszcza przy odmianie wyrazów rzadziej stosowanych oraz takich, które odmieniają się nieregularnie; dziecko ma skłonność do tworzenia wówczas form przez analogię.
„Przejawem praktycznej znajomości budowy słowotwórczej wyrazów przez dzieci w wieku przedszkolnym są neologizmy dziecięce. Są to nowe słowa, które dziecko tworzy analogicznie do znanych do znanych już wyrazów wówczas, gdy nie znajduje w swym zasobie słownikowym gotowej nazwy określającej dany przedmiot, zjawisko lub czynność”.
Około 6-roku życia wzrasta u dzieci umiejętność mówienia coraz dłuższymi zdaniami o coraz bardziej poprawnej budowie gramatycznej. Dziecko posługuje się swobodnie zdaniami złożonymi współrzędnie i podrzędnie, wśród tych ostatnich zaś notuje się w szczególności wiele zdań przyczynowych, celowych, warunkowych i dopełnieniowych. Wzrasta również liczba zdań wielokrotnie złożonych, chociaż ich struktura jest jeszcze niezbyt zwarta i uporządkowana zwłaszcza przy dłuższych relacjach lub opisach.
g) Rozwój myślenia
Rozwój myślenia wiąże się ściśle z różnorodnymi przejawami aktywności dziecka, a przede wszystkim z jego aktywnością poznawczą. Wyróżniamy trzy rodzaje myślenia, które stanowią zarazem jego szczeble rozwojowe: myślenie sensoryczno-motoryczne, myślenie konkretno-wyobrażeniowe i myślenie słowno-logiczne (pojęciowe).
Dla dzieci w wieku przedszkolnym najbardziej typową formą myślenia jest myślenie konkretno-wyobrażeniowe. Myślenie dziecka w wieku przedszkolnym nie jest już czysto sytuacyjne, nie stanowi jednak jeszcze odrębnej, samodzielnej czynności poznawczej.
Jest podporządkowane zadaniom praktycznym, przejawia się w rozwiązywaniu problemów podczas zabaw i codziennych zajęć. Jest to zatem myślenie synpraktyczne, związane z konkretnym celem, do jakiego służy w działaniu.
Wraz z wiekiem czynności dziecka stają się coraz bardziej złożone, a ich realizacja wymaga namysłu, zaplanowania środków i narzędzi, wyodrębnienia rozmaitych własności przedmiotów itp. W trakcie działania dziecko wykorzystuje narastające wciąż doświadczenie i uświadamia sobie poszczególne składniki działalności własnej i cudzej: cel, środki, sposoby, warunki, motywy, skutki i konsekwencje czynności.
Eksperymenty Piageta wskazują na fakt, iż czynności umysłowe nie mają jeszcze w wieku przedszkolnym charakteru operacji, gdyż dziecko nie potrafi powrócić do punktu wyjścia i uwzględnić pierwotnej relacji tożsamości między przedmiotami. Stopniowo dzieci zaczynają pojmować wzajemne związki między stanami a przekształceniami, dochodząc do zrozumienia pojęcia stałości. Poziom czynności umysłowych jest jednak w dalszym ciągu zależny od treści pojęć. Tak więc pod koniec wieku przedszkolnego dziecko rozumie zasadę zachowania stałości w odniesieniu do masy, lecz nie pojmuje jej w stosunku do ciężaru i objętości.
Między 5 a 6 rokiem życia dzieci próbują uzasadniać swe sądy i decyzje, a także dowodzić swoich racji. Jeśli wnioski, do jakich dziecko dochodzi, są często fałszywe, to wynika to głównie z braku doświadczenia i uporządkowanej wiedzy, opartej na hierarchicznym systemie pojęć i operacji umysłowych. Dziecko uzasadnia więc swe sądy w sposób naiwny i mało krytyczny, na podstawie zbyt małej ilości danych. Pod koniec szóstego roku życia dzieci próbują tez stawiać hipotezy. Wyrażają je za pomocą okresów warunkowych, niekiedy w postaci tzw. eksperymentu myślowego, w którym istotną rolę odgrywa wyobraźnia i fantazja dziecka, przekraczająca granice realne sprawdzonych zjawisk.


5. Rozwój emocjonalno- społeczny


W wieku przedszkolnym dziecko nie umie maskować i tłumić swych przeżyć uczuciowych. Odzwierciedlają się one natomiast w jego zachowaniu się, uzewnętrzniają w ruchach i gestach, w okrzykach i słowach. Do 6 roku życia uczucia dziecka cechuje afektywność i impulsywność. Nie obce dzieciom w tym wieku są uczucia takie jak: gniew, strach, zazdrość, radość, wstyd, niechęć. Emocje dziecka przejawiają się w sposób bardzo ekspresyjny. Mimika i pantomimika przeżyć emocjonalnych jest bogata. Dziecko do końca okresu przedszkolnego uzewnętrznia radość, gniew czy strach w śmiechu, płaczu, w żywych gestach, ruchach, w słowach, którym nadaje w zależności od przeżycia emocjonalnego odpowiednią informację.
Emocje u dziecka w wieku przedszkolnym są silne i gwałtowne, ale krótkotrwałe. W tym okresie dziecko nadal jest bardzo zmienne w swoich uczuciach nastrojach. Wykazuje labilność emocjonalną, czyli reaguje niewspółmiernie do działającego bodźca. Lepsze opanowanie mowy pozwala na ekspozycję emocji w rozmaitych formach słownych. Dzieci często używają w tym okresie fizycznej agresji. Kłótliwość i agresywność przeplatane wybuchami czułości i zazdrości ustępują u pięciolatka miejsca przyjaznej postawie wobec dzieci i dorosłych. Sześciolatek zaś ponownie przechodzi uczuciowy kryzys.
Dojrzewanie uczuć polega na opanowaniu przez dziecko emocji, uwewnętrznieniu ich oraz na rozwoju uczuć wyższych. Wraz z wiekiem zmniejsza się liczba reakcji strachu, a zwiększa się liczba reakcji gniewu. Dziecko uczy się łatwiej opanować strach niż powściągać gniew.
Prawie do końca okresu przedszkolnego wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania- dziecko jest bardzo pobudliwe. Dlatego też nawet słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. Emocje mają charakter przejściowy. Dziecko przechodzi bardzo łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zakłopotane, za chwilę śmieje się i cieszy.
Dopiero pod koniec okresu przedszkolnego dziecko zdobywa umiejętności powściągania afektów, co jest świadectwem stopniowego osiągania dojrzałości emocjonalnej. Obserwuje się w tym wieku wydatny rozwój uczuć wyższych- intelektualnych, społecznych, moralnych i estetycznych. W miarę upływu lat dzieci przeżywają radość nie tylko podczas działania, a raczej cieszy je końcowy etap działania- wynik.
W okresie przedszkolnym rozwija się osobowość dziecka. Na jej rozwój poważny wpływ mają osoby znaczące oraz stawiane przed dzieckiem wymagania związane z pełnieniem ról społecznych i powtarzające się doświadczenia wychowawcze.
Poczucie bezpieczeństwa, przywiązanie emocjonalne stanowią podstawę zdrowia psychicznego i rozwoju zdrowej oraz społecznie przystosowanej osobowości.
Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko zwykle osiąga taki poziom rozwoju psychoruchowego, który umożliwia mu bardziej dowolne przyswajanie sobie określonych postaw w stosunku do otaczającego świata.
Moralność dzieci w wieku przedszkolnym ma charakter heteronomiczny, czyli normy są narzucone z zewnątrz przez osoby dorosłe.
Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko podporządkowuje się tym normom, gdyż ceni sobie wydających je dorosłych i chce postępować zgodnie z nimi nie tylko z obawy przed karą lub z chęci uzyskania nagrody. Działa tu mechanizm identyfikacji z dorosłym.
Dziecko w wieku przedszkolnym cechuje realizm moralny. Im bardziej treść kłamstwa odbiega od rzeczywistości, tym „brzydsze” jest ono w opinii dziecka.
Pięciolatki i sześciolatki uświadamiają sobie znaczenie obowiązku oraz przejawiają poczucie winy, gdy go nie spełnią.
„Zdaniem wielu psychologów podstawowymi czynnikami wpływającymi na jakość rozwoju uczuciowego jest spokój, czułość oraz poczucie bezpieczeństwa, które wpływają na powstanie odpowiedniego klimatu wychowawczego. Klimat taki jest nieodzowny zarówno w domu rodzinnym, jak i w instytucjach wychowania przedszkolnego, gdyż atmosfera spokoju, życzliwości i poczucie pełnego bezpieczeństwa sprzyjają stopniowemu poszerzaniu się kontaktów społecznych dziecka”.
Grupą społeczną oddziaływującą na przebieg socjalizacji dziecka jest rodzina. Oczywiście wzajemne kontakty między dzieckiem a rodzicami zależą od wielu czynników, takich jak postawy rodzicielskie, wiek i wykształcenie rodziców, cechy ich osobowości oraz normy wychowawcze charakterystyczne dla danej kultury.
W zakresie kontaktów społecznych między dzieckiem a jego rodzeństwem obserwuje się zależności związane z kolejnością urodzenia dziecka i płcią rodzeństwa. Trudności w przystosowaniu mogą pojawić się u dziecka dotąd pierwszego rodzinie, któremu matka poświęca coraz mniej czasu na korzyść nowo urodzonego brata lub siostry. W takiej sytuacji budzi się uczucie zazdrości, a nawet zachowania agresywne.
Dla dziecka w wieku przedszkolnym dobrą szkołą społecznego uczenia się są zabawy.
„ Swoistość tej formy działania dziecka polega na urzeczywistnianiu potrzeb, realizowaniu motywów działania i afektywnych dążeń dziecka. Szczególnie ważne są zabawy w role, które pozwalają odkrywać reguły związane z daną rolą. Dzięki termu dziecko może poznać istotę danej roli”.
Zabawy stanowią także okazję do nawiązywania i rozwoju kontaktów społecznych z rówieśnikami. Interakcje z rówieśnikami dostarczają dziecku jedynych w swoim rodzaju doświadczeń. „Młodsze dzieci bawią się jeszcze samotnie nie przejawiając jeszcze aktywności społecznej i pozostając w grupie w roli obserwatora, lub też naśladują rówieśnika w zabawie równoległej, nie wpływając jednak na zachowanie innych dzieci. Zabawy samotne i równoległe stabilizują się w3-6. roku życia zajmując mniej więcej połowę czasu przeznaczonego na zabawę. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych, dla których charakterystyczne jest ustalenie wspólnego celu i planu działania”.
U sześciolatków widać wyraźny postęp w zakresie zabaw zespołowych, jakkolwiek grupy organizowane dla wspólnej zabawy tematycznej są zmienne, dziecko może porzucić grupę w której się bawiło i przyłączyć się do innego zespołu, a nikt nie zwróci na to specjalnej uwagi. Dziecko w tym wieku jest jeszcze bardzo egocentryczne i nie troszczy się w zabawie o wspólne dobro. Nie potrafi zabawy dobrze zorganizować i zdaje się chętnie na starsze dzieci lub wychowawczynie. Początki prawdziwie zespołowych zabaw przypadają dopiero na 7 rok życia, jakkolwiek i w tym wieku realizuje w zabawie przede wszystkim cechy indywidualne.
W wieku przedszkolnym dzieci rozumieją niezwykły charakter kontaktu społecznego jakim jest przyjaźń. Przyjaciel jest wyróżniany jako partner zabawy, przyjaciele dzielą się zabawkami, do przyjaciela częściej niż do innych kierowane są prośby, pozdrowienia, przyjaciele częściej przebywają ze sobą, rozmawiają.


6. Formy działalności dziecięcej


Ważnym wyznacznikiem rozwoju psychicznego człowieka jest aktywność. Jej przejawem są działania i czynności podejmowane przez jednostkę od wczesnego dzieciństwa. Podstawową formą aktywności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa (podejmowana spontanicznie i wykonywana dla przyjemności) ale wraz z wiekiem rozmaite zajęcia nabierają w życiu dziecka coraz większego znaczenia. Dalej sytuuje się nauka (w tym wieku dziecko jeszcze nie ma świadomości nauki jest nakierowane na jakąś czynność zmierzającą do nauczenia się nowej rzeczy) i pracy (czynności narzucone przez dorosłych).
Zabawa to taki rodzaj aktywności, w której czynności podejmowane są ze względu na przyjemność płynącą z samego ich wykonywania. W okresie dzieciństwa jest to główny rodzaj aktywności choć nie zanika też w późniejszych okresach rozwojowych.
W wieku przedszkolnym zabawa dziecka przybiera wiele różnorakich i bogatych form. Wraz z wiekiem zmieniają się także zabawy. Dziecko przechodzi od zabaw samotnych do zabaw równoległych, następnie aż do zabaw zespołowych z podziałem na role. Najbardziej typowe dla tego okresu są dwa rodzaje zabaw; konstrukcyjne i tematyczne.
a) Zabawy konstrukcyjne
Zabawy konstrukcyjne prowadzą do powstawania wytworów. Początki tych zabaw obserwujemy już u dzieci dwuletnich, ale dopiero w wieku przedszkolnym wzrasta ich liczba. Mamy trzy charakterystyczne tendencje w rozwoju zabaw konstrukcyjnych:
-wykorzystywanie coraz bardziej różnorodnego materiału konstrukcyjnego ( zbogaca się treść i forma wytworów dzieci)
- usprawnienie techniki czynności konstrukcyjnych
- coraz bardziej świadome planowanie poszczególnych etapów czynności.
Najczęściej wykorzystywanym materiałem zabaw konstrukcyjnych są klocki. Początki budowania to szeregowanie klocków poziomo i piętrzenie ich. Od 3 roku życia pojawiają się budowle dwuwymiarowe a około 5 roku życia budowle trójwymiarowe (zamykanie przestrzeni w strukturach). Od budowania płotków, ścian, schodków, starsze dzieci przechodzą do konstruowania domów, zamków, samochodów, garaży itp. Zatem wraz z wiekiem dzieci wykonują budowle bardziej złożone. Wraz z wiekiem wykorzystują coraz bardziej różnorodny materiał- klocki różnego typu, ale także materiał naturalny: patyczki, kamienie, kasztany, piasek, jak również coraz dokładniej wyobrażają sobie to co zamierzają zbudować. A zatem dzieci przechodzą od zainteresowania samą czynnością do zainteresowania się jej wytworem i wynikiem, co skłania je do wyboru odpowiednich środków i sposobów realizacji zadania (do działania planowego i celowego). Wraz z wiekiem pojawia się także budowanie według wzoru, co wymaga większych operacji analityczno- syntetycznych.

b) Zabawy tematyczne.
Dziecko w wieku przedszkolnym podejmuje coraz bardziej pomysłowe i rozwinięte zabawy tematyczne. Spotykane w literaturze różne określenia zabaw tematycznych odzwierciedlają rozmaite ich aspekty: zabawy twórcze- podkreśla się inwencję dzieci biorących w nich udział, twórcze przekształcanie realnego świata, zabawy fikcyjne (iluzyjne, udawane)- uwydatnia się umowność działania „na niby”, zabawy inscenizacyjne (dramatyczne)- uwzględnia się ich przebieg, konstruowanie jakiejś akcji, posługiwanie się rekwizytami, zabawy w role- akcentuje się podejmowanie i odgrywanie ról realistycznych lub fantastycznych, zabawy symboliczne- podkreśla się ich oderwanie od rzeczywistej sytuacji za pomocą użycia różnych symboli (przedmiotowych i słownych).
Przełomowym momentem w rozwoju tych zabaw jest świadome podjęcie i podtrzymywanie w toku zabawy określonej roli. Tematyka tych zabaw jest na ogół szeroka i różnorodna, a krąg tematów rozwija się wraz z wiekiem. Zabawy tematyczne dzieci starszych są dłuższe i bardziej stałe (od 10- 15 minut zabawy w grupie młodszej, do 40- 50 minut w grupie starszej, w której dzieci potrafią już kontynuować i rozwijać ten sam temat zabaw przez kilka dni). W tych zabawach wraz z wiekiem bierze udział coraz większa liczba dzieci, a przedmioty i zabawki są używane w znaczeniu symbolicznym. Dziecko dokonuje selekcji przedmiotów, które ma do dyspozycji wybierając te, które odpowiadają charakterowi zabawy. Struktura zabawy zmienia się także wraz z rozwojem mowy dziecka. Dziecko wraz z wiekiem bierze też coraz czynniejszy udział w kreowaniu akcji zabawy (zabawy coraz bardziej planowe i konstrukcyjne).
Specyficznym rodzajem zabaw występującym w wieku przedszkolnym są gry, które mogą mieć charakter umysłowy (gry pionkowe, loteryjki, domino, zagadki) lub ruchowy (zabawy w chowanego, klasy, berka). Wszystkie odznaczają się tym, że przebiegają według pewnych zasad i prowadzą do wygranej lub przegranej. Gry mają na ogół charakter zabaw dydaktycznych, a zatem mają na celu kształtowanie określonych zdolności czy umiejętności np. rozróżniania barw, kształtów, liczenia, porównywania, klasyfikowania, zapamiętywania, ćwiczą też różne sprawności ruchowe. Podobnie jak zabawy konstrukcyjne przygotowują dziecko do działalności zadaniowej.
Reasumując, zabawa nie jest dla dziecka tylko przyjemnym relaksem, pełni ona rolę stymulatora rozwoju i dlatego należy zachęcać dzieci do zabawy i stwarzać im optymalne ku temu warunki.
c) Twórczość artystyczna.
Granice między zabawą dziecka a jego twórczością i odbiorem przez nie sztuki są bardzo płynne. W wieku przedszkolnym dzieci chętnie malują, rysują, lepią z plasteliny, wycinają wycinanki, co wykonują dla zabawy. Rezultatem tych czynności są wytwory o bezsprzecznej czasami wartości artystycznej. Twórczość artystyczna dziecka przejawia się nie tylko w formie plastycznej. Wiele inwencji i oryginalności dzieci wykazują podczas czynności opartych na materiale dźwięków muzycznych, słów i ruchów- melodie, tańce, rymowanki, wierszyki, opowiadania, inscenizacje.
Rysowanie dziecka jest formą ekspresji a nie „sposobem tworzenia piękna”. Dziecko nie jest tylko biernym odbiorcą świata, ale także osobą czynnie ustosunkowującą się do różnych dziedzin sztuki. Polega to na asymilacji żywych reakcji emocjonalnych i przetworzeniu treści. W wyniku tych przetworzeń niejednokrotnie powstają dzieła o znacznej wartości artystycznej.
Okresem wstępnym i przygotowawczym w rozwoju czynności rysowania jest stadium bazgrot U większości dzieci trwa on od połowy drugiego do połowy czwartego roku życia. Typowymi formami graficznymi tego stadium są zygzaki wahadłowe oraz spirale. Od fazy bazgrot bezprzedmiotowych, linearnych dzieci przechodzą do fazy bazgrot figuralnych, która trwa do połowy 5 roku życia. Końcowymi formami pierwszej fazy są „supełki”, zamazywani, wyodrębnione i zamknięte zygzakowate kształty. Elementy figuralne natomiast mają określony kontur. W bazgrotach linie i płaszczyzny nawarstwiają się i plączą, a z tych linii powstają nieregularne kształty, zamknięte raczej szpiczasto, jajowate i koliste, rzadziej formy prostokątne. Kształty prostokątne są charakterystyczne dla bardziej zaawansowanych bazgrot dzieci z młodszych grup przedszkolnych. Elementy figuralne stanowią tworzywo graficzne następnego stadium rysunków dzieci: stadium uproszczonego i prymitywnego schematu. Bazgroty figuralne współistnieją z rysunkiem tematycznym do około 5 roku życia, przy czym liczba rysunków na określony temat wzrasta wydatnie już od 4 i pół lat. Stadium schematu uproszczonego trwa do około 6 roku życia. Rysowane postacie lub przedmioty są uproszczone, zgeometryzowane, usztywnione, statyczne, kanciaste lub zaokrąglone. Geometryzacja formy powoduje, że rysunek dziecka pozbawiony jest proporcji, jest mało przejrzysty, a mimo to cechuje go oryginalność i świeżość. Rysunek w tym wieku charakteryzuje duża ilość kolorów i ciekawe kompozycje.
W starszym wieku przedszkolnym dzieci wkraczają w stadium wzbogaconego i udoskonalonego schematu. Formy graficzne stają się bardziej giętkie i płynne, nie tylko zgeometryzowane lecz także sylwetkowe. Rysunek nadal jest nieproporcjonalny- to co ważne jest na pierwszym planie. Pojawia się tematyka, a kolorystyka staje się bardziej naturalna, pojawia się ruch i profil rysunku. Dziecko dokonuje ekspresji swoich przeżyć.
Inne formy twórczości plastycznej to ulepianie, wycinanki, wydzieranki itp. W ulepiankach dziecka 3-4 letniego przeważa forma jednoczęściowa. W dalszych fazach wieku szkolnego wzbogaca się tematyka ulepianek (w starszych grupach przedszkolnych są one już w pełni trójwymiarowe).
Także niektóre wytwory językowej (słownej) aktywności, jakkolwiek ulotne i nietrwałe, mają niewątpliwie walory estetyczne, inne posiadają ich niewiele, niekiedy są wręcz banalne i konwencjonalne.
„Dzieci w wieku przedszkolnym chętnie rymują, wytwarzają żarty i kalambury jakby bawiąc się zestawieniem dźwięków mowy i słów”.
Typową cechą dziecka w wieku przedszkolnym są tworzone przez nie neologizmy, które niejednokrotnie cechuje pomysłowość, dowcip itp.
Twórczość słowna dzieci w wieku przedszkolnym przejawia się zarówno w ich mowie dialogowej podczas zabaw tematycznych, jak i w mowie monologowej spontanicznej i sprowokowanej.
Dzieci w wieku przedszkolnym posługują się z upodobaniem językiem metaforycznym, nadając różnym rzeczom nowe i osobliwe nazwy, przynależne jakimś innym obiektom.
Formą spontanicznej aktywności poznawczej, która nabiera szczególnego znaczenia w wieku przedszkolnym są pytania dzieci. Liczba pytań dzieci wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie około 5 roku życia. Okres ten nazywany jest często „wiekiem pytań”.

Bibliografia

1. Bartkowiak Z., Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, WSiP, Warszawa 1981

2. Harwas- Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, PWN, Warszawa 2004

3. Kwiatkowska M., Podstawy pedagogiki przedszkolnej, WSiP, Warszawa 1985

4. Przetacznik- Gierowska M., Makiełło- Jarża G., Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, WSiP, Warszawa 1992

5. Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1986

Wyświetleń: 410