![]() |
![]() |
Katalog Wiesława Ziembińska Zajęcia zintegrowane, Artykuły Wykorzystanie małych form scenicznych w klasach I-IIIWykorzystanie małych form scenicznych w pracy z dziećmi klas I - IIIKażdy dzień pracy powinien przynieść uczniom nowe doświadczenia, nowe przeżycia wynikające z wykonywanych czynności i nawiązywania kontaktów. Aktywność dzieci skierowana jest na odkrywanie tego, co dla dorosłych jest oczywiste. Wykonywane przez nich czynności powinny służyć rozwijaniu procesów poznawczych, kształceniu umiejętności manualnych, rozwijaniu kontaktów społecznych. Naturalną i spontaniczną aktywność dziecka w wieku wczesnoszkolnym rozwijają małe formy sceniczne. Mają one wiele walorów natury psychologicznej i pedagogicznej:- umożliwiają dziecku szukanie własnego wyrazu oddającego przeżycia, uczucia, doświadczenia życiowe, które jednocześnie wzbogacają o nowe w toku obserwacji, działania, kontaktów z innymi ludźmi, - są czynnikiem rozładowującym napięcia psychiczne, wprowadzają w różnorodny, wymarzony świat ról i nastrojów, często odmiennych od rzeczywistości, w której dziecko żyje na co dzień, - doskonalą spostrzegawczość i uczą dokładnej (w miarę możliwości dziecka) obserwacji, uzasadniania postępowania (własnego i bohatera) wyciągania wniosków, rozumowania podczas odtwarzania ról różnymi technikami. Obserwacja nie jest dla dzieci łatwym uczeniem, trzeba uchwycić wiele cech charakterystycznych osób, zwierząt, przedmiotów, a te nie zawsze rzucają się w oczy. Jeszcze więcej wysiłku umysłowego i ruchowego wymaga odtwarzanie, które jest przetransponowaniem rzeczywistości otaczającej dziecko lub fikcji. Przy obu rodzajach odtwarzania szczegółów rola przypada wyobraźni i fantazji. Małe formy sceniczne ułatwiają dziecku orientację w czasie i przestrzeni oraz poznawanie własnych możliwości ruchowych. Dziecko uczy się organizowania swoich ruchów w przestrzeni. Wyrabianie zwinności i pewnej precyzji ruchów ułatwiają zabawy pantomimiczne. Jest to jedna z łatwiejszych form przekazania tego, co chce się wyrazić, niż za pomocą słowa czy tekstu. Ilustrowanie gestem, mimikom wymaga jednak od dziecka trafnego przedstawienia sytuacji, osoby, przedmiotu. Tematy zabaw pantomimicznych możemy znaleźć w najbliższym otoczeniu dziecka: w domu, w szkole, na ulicy, można czerpać jeż obserwacji i przeżyć dziecka np. pomagamy mamie w domu, robimy zakupy w sklepie samoobsługowym itp. Po wyjaśnieniu dzieciom na czym polegają zabawy pantomimiczne będą one same proponowały różne historyjki i rozpoznawały ich treść. Zabawy pantomimiczne są punktem wyjścia do scenek ruchowych, mówionych, gdyż dają pewne bogactwo ruchu, gestu, przygotowują dzieci do lepszego zrozumienia odtwarzanych scenek i wdrażają do samokontroli wykonywanych ruchów. Wykorzystanie małych form scenicznych w pracy z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym, ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć w systemie kształcenia całościowego, zintegrowanego, gdyż łączy treści zarówno poznawcze, literackie, wychowawcze, sprawnościowe jak muzyczne. Działalność artystyczna dziecka opiera się więc nie tylko o muzykę, ruch, ważna jest także umiejętność wyrażania uczuć, współdziałanie w przygotowaniu miejsca na występ, przygotowaniu dekoracji, strojów i rekwizytów do przedstawienia. Dzięki inscenizacji dzieci uczą się poprawnego czytania, pięknego mówienia, łączenia słowa z ruchem gestem i mimiką, inscenizacja wpływa korzystnie na poprawną dykcję i artykulację. Należy również nauczyć dzieci właściwego posługiwania się głosem. Można dzieciom przygotować zestaw ćwiczeń w formie zabawowej pomagający im w praktycznym przyswojeniu sobie umiejętności poprawnego operowania brzmieniem głosu, doskonałą wymową, wyraźną dykcją i dobrze uregulowanym oddechem. Dobre przygotowanie mogą tutaj stanowić ćwiczenia ortofoniczne i oddechowe. Słowom i ruchowi najczęściej towarzyszy muzyka. Pobudza ona wyobraźnię, podsuwa rytm, porządkuje ruch. Muzyka również wywołuje określony nastrój, dzieci lubią słuchać różnych rytmów i odróżniać cechy charakterystyczne słyszanych dźwięków. Należy również zachęcać dzieci, by same układały - komponowały melodię do podanych lub wymyślonych przez siebie zadań, by opracowywały sposób wyrażania danej muzyki np. zmiana sposobu chodzenia, w zależności od rytmu muzyki. Muzyka może stać się bodźcem do układania fabuły opowiadania, do ilustrowania muzyki i tekstu ruchem. Małe formy sceniczne, wprowadzają muzykę i piosenkę towarzyszącą słowu i ruchowi oraz współgrają z plastyką - dekoracją, lalką, strojem - wywołują u dzieci przeżycia muzyczne, rozwijają wyobraźnię muzyczną i uczą sposobów jej wyrażania. Duże znaczenie mają również inscenizacje piosenek, dają bowiem wszystkim dzieciom radość występowania. Część dzieci może akompaniować na instrumentach perkusyjnych, część śpiewać, a pozostałe inscenizować piosenkę ruchem, gestem, mimiką. Trudną sprawą dla dziecka podczas zabaw inscenizacyjnych jest wyrażanie uczuć. Nie chodzi tu tylko o stosowanie odpowiednich ruchów, wyrazów twarzy, ale o naturalny sposób oddania swoich przeżyć: radości, smutku, zdziwienia, lęku, dumy itp. Trzeba ukazywać dziecku różnicę między mówieniem o odczuciach, a oddaniem ich swoją postacią, wyrazem oczu, twarzy, gestem, posługując się dźwiękiem, muzyką, brzmieniem głosu. Wyrażanie uczuć będzie tym pełniejsze, im bogatsze będą osobiste doświadczenia dziecka, wiedza zdobyta dzięki obserwacji otoczenia, własne radości, smutki, zawody, nadzieje. Dzieci mają bardzo bogatą skalę odczuć, szybko ulegają różnym nastrojom, często skrajnym, przechodzą np. od płaczu do śmiechu, ale jednocześnie mają trudności w dysponowaniu różnymi środkami wyrażania uczuć. Można dopomóc dzieciom stosując odpowiednie ćwiczenia w formie opowiastek np. idziesz prostą drogą z ciężkim workiem na plecach (odczucie zmęczenia), idziesz z tym workiem pod górę, po schodach (natężenie zmęczenia). Tematykę takich opowiastek można czerpać z różnych sytuacji życiowych, z obserwacji, z czytanych tekstów (książeczek pisanych dla dzieci) z zabaw indywidualnych i grupowych. Do inscenizacji nadają się utwory o dużych wartościach literackich i wychowawczych, mających żywą, pozwalającą ująć się w formę dialogów i nie wymagających skomplikowanych rekwizytów oraz dekoracji. Mogą to być: opowiadania, wiersze, artykuły z czasopism dziecięcych, lektury w całości lub w fragmentach, nagrania płytowe, i magnetofonowe, legendy, baśnie, ciekawe fragmenty z wycieczek, audycji radiowych i telewizyjnych itp. Stosując małe formy sceniczne należy ukazywać dzieciom piękno języka utworu zarówno współczesnego jak i klasyki, baśni i bajek, wierszy i opowiadań. Oprócz wartości estetycznych zawierają one także bogate treści moralne, uczą odróżniać dobro od zła, wyzwalają chęć pozytywnego działania w odniesieniu do własnej osoby i do innych ludzi. Ważną wartością, która tkwi w małych formach scenicznych jest potrzeba społecznego działania. Zadania uspołeczniania podczas inscenizacji dokonują się samoistnie. Podczas przygotowywania inscenizacji dzieci uczą się współpracować między sobą. Ich kontakty muszą być zgodne, umożliwiające wspólne przygotowanie się do otaczającej je rzeczywistości poprzez właśnie takie naturalne kontakty społeczne. Wspólna praca w przygotowaniu inscenizacji, wspólne tworzenie bardzo umacnia więzi emocjonalne między dziećmi w klasie, z ochotą pomagają sobie wzajemnie, służą pomocą innym. Prace nad przygotowaniem małych form scenicznych powinny przebiegać w spokojnej, serdecznej atmosferze. Każde dziecko ma jakąś pasję, własną inwencję, a nauczyciel ma tylko ją dziecku uświadomić. Rola nauczyciela polega na pobudzaniu fantazji i pomysłowości dzieci, na wyzwoleniu dziecięcej spontaniczności. Pamiętać powinniśmy żeby dla każdego dziecka znalazło się miejsce w inscenizacji, nie może być żadnej selekcji, żadne dziecko nie może być odtrącone. Nie należy z góry narzucać dziecku roli jaką ma odegrać, pozwólmy dzieciom wybrać, zaufajmy im a jeśli nie będą potrafiły zasugerujmy im pobudzając je, mobilizując, akceptując i wyzwalając odwagę to ułatwi im koncentrację i pobudzi wyobraźnię. Dzieci potrafią również same w grupie bez naszego udziału poszukać odpowiednich odtwórców ról, robią to spontanicznie i nie liczy się dla nich czy ktoś ma wadę wymowy, czy może gorzej śpiewa od innych. Podczas przygotowań do inscenizacji "Dziewczynka z zapałami" pamiętam jak dzieci w klasie od razu prawie, że chórem wykrzyczały, że właśnie Zuzia ma zostać główną bohaterką a nie ukrywam iż dla mnie samej właśnie ona nadawała się do tej roli najlepiej. Analizując z dziećmi ich wybór dlaczego właśnie Zuzia, stwierdziły, że "ona ma taką buzię", nie było dla nich ważne czy jest w stanie opanować tę trudną rolę, nauczyć się dość długiego tekstu, czy nasza klasowa "trzpiotka" sprawdzi się w tej roli. ![]() Wiele radości daje dzieciom jak i współpracującym z nimi nauczycielem -który też w tym momencie staje się twórcą - to on jest scenografem, choreografem a artystów w swej pracy ma bardzo wielu. Współudział dzieci w pracach przygotowawczych i organizacyjnych daje im możliwość usprawnienia procesów manualnych. Pomoc w zaprojektowaniu i wykonaniu scenografii, strojów, przygotowaniu rekwizytów uczy staranności i dokładności w pracy. Nie odbierajmy dzieciom radości ze wspólnego tworzenia nie wykonujmy za nich dekoracji, nie oferujmy może pięknych lecz gotowych strojów, te wykonane przez same dzieci może będą mniej staranne, ale będą ich własne, wykonane wspólnie w klasie z wykorzystaniem materiałów zgromadzonych w "skrzyni skarbów". Pozwólmy również dzieciom wykonać wspólnie z nami dekorację do przedstawienia, zaplanować ją a później umieścić odpowiednie elementy konstrukcyjne dekoracji, scalić je w jedną potrzebną do wspólnego tworzenia na dwie znaczące w rozwijaniu twórczego myślenia a w konsekwencji uczy również zaradności w życiu. Małe formy sceniczne jako forma pracy z dziećmi oprócz wskazanych wyżej wartości pomagają w wychowaniu przyszłego odbiorcy sztuki teatralnej, przyszłego widza teatru. W różnych zabawach inscenizowanych dziecko występuje zarówno jako aktor jak i jako widz. Jako aktor dziecko zdobywa świadomość, że grając kogoś, kim nie jest w rzeczywistości, że odtwarzając różne wymyślone zdarzenia, robi to po to, by lepiej zrozumieć rzeczywistość, w której żyje, że wcielając się w coraz to inne postacie poznaje perspektywy własnego przyszłego życia. Jako widz - dziecko uczy się sposobów zachowania, reakcji na to, co dzieje się przed nim, rozumienia i wiązania wydarzeń, umiejętności odczuwania i przeżywania razem z kolegami - aktorami, spontanicznego wyrażania swojego stosunku emocjonalnego do przedstawianych treści. Małe formy sceniczne mają także dużą siłę oddziaływania estetycznego na psychikę dziecka, uwrażliwiają je na piękno słowa, muzyki, dają radość, humor, dobrą zabawę, a jednocześnie przygotowują małego widza do odbioru w przyszłości sztuki teatralnej, wyrobienia nawyku uczestnictwa w przedstawieniach teatralnych, naucza kultury zachowania się w teatrze i kultury teatralnej w ogóle. Cennym i niezwykle ważnym elementem jest również przybliżenie dzieciom spraw teatru poprzez równoczesne uczestnictwo nie tylko w tworzeniu własnego teatru ale również obcowanie z teatrem dziecięcym poprzez wyjazdy do profesjonalnych teatrów, udziału w przedstawieniu, poznaniu teatru niejako od "podszewki", zwiedzanie teatru (w tym niezwykłe ważne kulisy, dekoratornia) rozmowy z aktorami, reżyserem spektaklu dla dzieci. Rodzice coraz rzadziej zabierają swoje pociechy do teatru, kino zdominowało teatr zupełnie. Bardzo lubię przygotowywać wspólnie z dziećmi różne inscenizacje i teatrzyki, ale dbam również o zapewnienie im kontaktu z sztuką profesjonalistów. Staram się je zabierać na każde nowe wystawiane w Teatrze Animacji przedstawienie, lubię wówczas obserwować ich radości i spontaniczność w odbiorze sztuki. Kulisy teatru też nie są nam obce. Obcowanie z prawdziwym teatrem zachęca dzieci do coraz to nowych, dojrzalszych własnych poszukiwań i rozwiązań teatralnych. Jednocześnie pozwala spojrzeć krytycznie na własne dzieła. Klasowy teatr można traktować jako element pracy dydaktycznej i wychowawczej, umożliwiający jednocześnie realizowanie programu szkolnego przy bardzo różnorodnym poziomie rozwoju uczniów. Trzyletni okres nauczania początkowego połączony z pracą z teatrem klasowym pozwala na: - stymulowanie aktywności pojedynczego dziecka poprzez wzmacnianie w nim poczucia własnej wartości (permanentne osiągnięcia etapowych sukcesów rodzi potrzebę wytyczania coraz to nowych celów i przyzwyczaja nia do ich osiągania, pokonywania przeszkód itp.) - ułatwia wyrównanie dysproporcji Myśląc o małych formach scenicznych w pracy z dziećmi można wykorzystać: - Zabawę tematyczną, nazywaną również twórczą. Polega ona na odgrywaniu przez dzieci różnych ról. Daje to możliwość przeżywania różnych funkcji społecznych (bycie matką, ojcem, nauczycielem, lekarzem, kierowcą itp. i osiąganie stanu zadowolenia z działania. - Improwizowana inscenizacja (zabawa w role) - Gra z wykorzystaniem znanego tekstu (czytanki, wiersze) - dziecko wciela się w postaci i odtwarza rolę bohatera. - Zabawa w role (dziecko tworzy dialogi i rolę jest twórcą). - Przedstawienia kukiełkowe, uczestnik zabawy nie występuje sam, lecz posługuje się pacynką, kukiełką, sylwetką, lalką. Gra taka daje możliwość ukrycia się przed widzem, można ukryć własne oblicze, swój charakter ze swoimi wadami i zaletami, staje się kimś innym, z kim identyfikuje się w czasie inscenizacji. Dzieci wcześniej przygotowują scenariusze lub grają spontanicznie. Sceny są krótkie, akcje proste, dialogi zrozumiałe. - Gry sceniczne - publiczny występ zespołu teatralnego opiera się na gotowych tekstach literackich. Zadaniem uczestników jest wyuczenie się na pamięć swoich słownych ról i gra aktorska. Uczestnicy zespołu przygotowują dekoracje, stroje, oprawę muzyczną itp. Efektem końcowym nie ma być założony sukces na scenie, lecz radość z publicznej prezentacji spektaklu jako wysiłku całego zespołu oraz jednostkowych sukcesów poszczególnych j ej członków. Ważnym elementem jest wytworzenie w zespole niepokoju twórczego, który mobilizuje do większego wysiłku i intensywniejszej, bogatszej twórczej pracy każdego ucznia, który powinien zakończyć się sukcesem - występem, pokazem. Teatr, gra aktorska czy zabawa werbalna jest wyjątkową okazją do osiągania sukcesu poprzez każde dziecko. Stwarzamy więc takie sytuacje, klimat i warunki, aby każde dziecko mogło osiągnąć swój sukces, który stymuluje do większego wysiłku i staje się motywacją do nowych wyzwań. A przede wszystkim daje poczucie własnej wartości godności i nadaje sens własnej aktywności zarówno dziecku, jak i nauczycielowi. Pozwala na czerpanie zadowolenia i dumy z przynależności do zespołu i zespołowego wysiłku. Opracowanie: mgr Wiesława Ziembinska Wyświetleń: 920
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |